[Pikara Magazine]

Bidezko trantsizioaz hitz egiteko, energiarako sarbidea bermatu behar da, eskubide gisa, eta, gainera, garbia (berriztagarria), besteak beste, kolektiboa eta memoria.

Azaroaren hasieran, energia-trantsizio ekofeministari buruzko mahai-inguru batean parte hartu nuen moderatzaile gisa, Donostian. Greenpeacen Euskal Herriarentzat mobilizatzaile gisa lan egiten duen pertsonak, Lorea Floresek, ekofeminismoa trantsizio energetikoari buruzko jardunaldi batzuen gai nagusietako bat bezala txertatzen asmatu zuen.

Zortea izan zuen, gainera, gure ustez ekologismoarekin elkarrizketan jarri nahi genituen lau profilak mahai berean biltzea lortzeak: esparru sindikala, LAB sindikatuko Ainhoa Etxaideren eskutik; esparru politiko instituzionala, Ainhoa Intxaurrandietarekin; enpresa soziala, Ko-energia proiektuko Esther Muñozekin; eta komunikazioa, Pikara Magazineko Mª Ángeles Fernandezekin. Elkarrekin, trantsizio energetikoak, edozein eskalatan, trantsizio ekofeministatzat hartu ahal izateko, edo, bestela esanda, merezi duen trantsiziotzat hartu ahal izateko, bildu beharko lituzkeen gakoak trukatzen joan ginen. Feministek historian zehar askotan gogoratu duten bezala, zertarako aldatu nahi dugu zerbait berriak patriarkatua erreproduzitzen jarraituko badu?

Testu honetan bildu ditut eraikuntza kolektibo horren fruituak, trantsizio energetiko ekofeministaren gakoak.

1. Ikastetxeko bizitzaren iraunkortasuna

Trantsizio energetikoa nahi dugu, gure ekodependentzia eta interdependentzia alde batera utziko dituena, erregai fosilak erretzeari utziko diona eta ekosistemen babesa, gainerako izaki bizidunekiko errespetua eta guztiontzako bizitza duinak bermatuko dituena. Naturarekin ditugun loturek eta beste pertsona batzuekin ditugun loturek sostengatzen gaituzte, eta biek izan behar dute edozein energia-plan edo -politikaren erdigune. Ez dira hitz abstraktuak, loturak zehatzak eta agerikoak dira. Horiei buruz hitz egitea nahi dugu, gure kulturaren parte izatea eta trantsizio energetikoko planetan forma hartzea. Politika eta neurri batzuek lotura horiek sendotzea ahalbidetzen dute, eta beste batzuek ahuldu eta suntsitu egiten dituzte. Lehenengoak bakarrik behar ditugu.

2. Energia eskuratzeko eskubidea

Espainiako Konstituzioak energia-eskubidearekin lotutako hainbat oinarrizko eskubide aitortzen ditu, hala nola etxebizitza duina eta egokia izateko eskubidea, ingurumen osasuntsua izateko eskubidea, osasunerako eskubidea edo hezkuntzarako eskubidea. Hala ere, energia-horniduraren etenak gertatzen jarraitzen du, eta energia-pobreziako egoeran bizi diren pertsonen kopuruak gora egiten jarraitzen du. Bidezko trantsizioaz hitz egiteko, energiarako sarbidea eskubide gisa bermatu behar da, eta, gainera, garbia (berriztagarria) izan behar du. Kataluniako etxebizitzaren eta pobrezia energetikoaren eremuko larrialdiari aurre egiteko premiazko neurriei buruzko 24/2015 Legea konpainia elektrikoen interesen aurretik energia izateko eskubidea jartzen duen araudiaren adibide bat da.

3. Boterea konfrontatzen duena

Jokoaren arauak aldatzen ez dituen eta boterea dutenak (elektrizitate eta petrolio enpresa handiak) konfrontatzen ez dituen trantsizio energetikoa ez da interesatzen zaigun aldaketa mota. Kapitala-bizitza gatazka konponezina azaleratzen du ekofeminismoak. Parametro kapitalisten barruan, bizitza ezin da garatu pertsona guztientzako duintasun-baldintzetan. Ezinezkoa da, etekinak metatzea beti pertsonen baliabideak eta bizi-baldintzak ustiatzean oinarritzen delako. Beren onurengatik eta metatzea ahalbidetzen duten arauak alda ez daitezen, elektrikoek trabak jartzen dizkiete alternatiba eraldatzaileenei, hala nola eguzki-kontsumo kolektiboan oinarritutakoei.

«Parametro kapitalisten barruan, bizitza ezin da garatu pertsona guztientzako duintasun-baldintzetan»

4. Antolatua, kolektiboa eta planifikatua

Ainhoa Etxaidek mahai gainean jarri zuen trantsizioa martxan jartzeko beharra, langileekin batera, modu planifikatu eta antolatuan. Plan bat behar dugu tradizionalki energiarekin eta industriarekin lotura handiagoa izan duten sektoreentzat, bai eta energia-kontsumoa murrizteko programatutako aldaketen ondorioak bizi dituzten langile guztientzat ere, bereziki emakumeentzat, hala nola telelana, lanaldiaren murrizketa edo energia-kontsumorako ordu-tarteak, badakigulako ez diotela berdin eragiten langile klase osoari. LABek ondo adierazten duen bezala, akordio sozialak behar ditugu ibilbide-orri partekatu bat egiteko eta erakundeei eta korporazioei presioa egiteko. Ainhoa Intxaurrandietak gogorarazi zigun, zentzu horretan, funtsezkoa dela aldaketak behetik etortzea.

5. Pribilegioak zalantzan jartzen dituena

Pertsona guztiok behar energetiko berberak ditugu (neguan eta udan etxean tenperatura egokia izatea, lanera, medikuarengana, lagunekin geratzera joatea, eguneroko bizitzarako teknologia eskuratzea, etab.). Kultura batetik bestera aldatzen dena, klasea edo generoa bezalako faktore sozialen arabera, behar horiek asetzeko modua da. Baliabide mugatuak dituen mundu honetan, giza segurtasunaren atalasea markatzen duten bederatzi mugetatik sei gainditu ditugu dagoeneko, eta modu kolektiboan definitu behar dugu nola ase nahi ditugun gure beharrak, pertsona guztiek estalita eduki ditzaten. Horrek esan nahi du zenbait pribilegio zalantzan jarri behar ditugula, baina baita benetan garrantzitsua denarekin berriz konektatu ere.

6. Murrizketa eta nahikotasunean oinarritua

Energia-kontsumoari dagokionez, 15 herri igaro ditugu dagoeneko. Planetaren muga biofisikoen barruan ez dago ipar globaleko gizarteen energia-kontsumoari eusteko modurik, zehazki, klase ertainena eta goi-mailakoena. Energia-kontsumoa murriztu behar da nahikotasun-irizpideekin, hau da, bizitza duinei eusteko nahikoa dena definituz, ez gehiago ez gutxiago.

«Energia-kontsumoari dagokionez, neurritik irten gara dagoeneko»

7. Kidegoetatik eta lurraldeetatik

Energiaren, nekazaritzako elikagaien eta materialen krisiak ondorioak ditu pertsona askoren lurraldeetan eta gorputzetan. Urtero ehunka ekintzaile hiltzen dira beren bizimodu tradizionalak nekazaritzako, industriako, meatzaritzako edo basogintzako proiektu handietatik defendatzeagatik. Errepresaliatutako eta jazarritako pertsona horietako asko emakumeak dira, eta salatzen dute proiektu horiek beren komunitateetan patriarkatua sakontzen dutela eta indarkerien gorakada eragiten dutela. Ez dugu nahi trantsizio energetiko bat, aurrerapen eta aldaketa teknologikoaren mesedetan, lurraldeen eta bertako jendearen begirada kolonialistak sakonduko dituena eta patriarkatua berreguneratuko duten ereduak erreproduzituko dituena.

8. Birlokalizatua eta lurraldearekin birkonektatua

Mahaia egituratu zuten gogoetetako bat izan zen naturarekiko dugun erabateko deskonexioa, elikatzen gaituena eta gure bizitzei eusteko beharrezko baliabideak ematen dizkiguna. Erregai fosiletarako sarbideak deskonexio hori ahalbidetu eta bizkortu zuen. Erregai horien helburuan oinarritutako trantsizioak lurraldearekiko birkonexioa ere ahalbidetu behar du: zer baliabide ditugun, lurraldearen eta bertako jendearen zein erabileratarako behar ditugun, zer baliabide behar ditugun eta norengan duen eragina... Horiek guztiak energia-ereduaren inguruko analisiaren eta eztabaida demokratikoaren parte izan behar dute.

9. Ez gaitzala errudun egin

Klima-aldaketaren erantzuleak dira gutxien sufritzen ari direnak eta horren ondorioak jasango dituztenak; halaber, haien onurak gutxien murrizten dituztenak dira, eta gainerako biztanleek gero eta gutxiago dute kalitatezko zerbitzu publikoak eta ingurumen osasuntsua izateko aukera. Komunari eusteko dugun erantzukizunetik eta trantsizio energetikoa kolektiboki lantzeko dugun pribilegiotik, geure burua erruduntzat jo gabe eta antsietaterik sortu gabe egin nahi dugu. Poza, desobedientzia eta indarkeriarik gabeko ekintza aldarrikatzen ditugu. Elkarrekin gehiago lortu genuen, eta gure bizitzei zentzua ematen dien zerbaiten parte izatearen zoriona aurkitu genuen, energia-komunitateetako kide diren pertsona guztiek adierazten duten bezala.

«Poza, desobedientzia eta indarkeriarik gabeko ekintza aldarrikatzen ditugu»

10. Memoriarekin

Amaitzeko, Mª Ángeles Fernández de Pikara Magazinek oroimenaren garrantzia gogorarazi zigun. Oroimen kolektiboa eraikitzeko oroitzapenak berreskuratzeak iraganari zentzua ematea ahalbidetzen digu, orainera eta etorkizunera eramateko. Zentzu horretan, etxeak, sustraiak eta lurrak galdu zituzten herri eta familia horiek guztiak ez ahaztearen garrantzia gogorarazten zigun, herri honen garapen hidrauliko eta energetikoaren alde. Trukean zer jaso zuten eta zer errekonozimendu izan zuten lagungarria izan daiteke gertatzen diren gauzak hobeto ulertzeko eta, batez ere, memoriaren ariketa honetatik ikasiko duen trantsizio energetikoa planifikatzeko.