2030ean gaude. Europa osoan, nekazaritza-merkatuak modu iraunkorrean ekoitzitako elikagai freskoz gainezka daude. Nekazari gazteak lur eskuragarrietara iristen dira etorkizuna lantzeko, eta ikasleak, berriz, janari osasuntsuekin elikatzen dira, klima errespetatzen dutenekin eta doakoekin. Nekazarien diru-sarrerak berriro hazten hasi dira, prezio bidezkoagoei eta ekoizle txikiei funts publikoak heltzeari esker. Nekazaritza-ustiategiek biodibertsitaterako babesleku gisa jarduten dute, eta, aldi berean, lanpostu duinak sortzen dituzte. Muturreko ekaitzek, beroak eta uholdeek okerrera egin badute ere, nekazaritzako ustiategiak askotarikoagoak dira eta hobeto hornituta daude asaldura horiei aurre egiteko.

* Christophe Hansen da EBko Nekazaritzako zuzendari nagusi berria

Hau ez da utopia bat. Konpromiso kolektibo baten eta Europako lidergo ausart baten emaitza da.

Orain imajina dezagun 2030 desberdin bat. Nekazariek inoiz baino finantza-prekarietate handiagoari egin behar diote aurre, nekazaritzako monopolio handiek, intsumoen kostuen igoera bizkorrak, Hego Amerikako lehiak eta ustiapenaren oineko prezioen geldialdiak eraginda. Elikagai ultraprozesatuak nagusi dira supermerkatuetako apaletan, eta osasun-krisiak eta osasun-arretaren kostuak areagotzen dituzte. Muturreko klimak nekazaritza-ustiategiak suntsitzen ari dira, gero eta gutxiago baitira egoerari aurre egiteko gai; biodibertsitatea, berriz, oraindik ere suntsitzen ari da. Klima aldaketak eta energia fosilen menpekotasunak elikagaien prezioak garestitzen dituzte, eta jende asko eskuin muturreko politikari populistengana bultzatzen dute.

Europako nekazaritzako elikagaien politika ez da erronkaren mailan egon, eta ondorioak larriak dira.

«Klima aldaketak eta energia fosilen mendekotasunak elikagaien prezioak garestitzen dituzte, eta jende asko eskuin muturreko politikari populistengana bultzatzen dute»

Bi etorkizun horiek Christophe Hansen Nekazaritza eta Elikadurako Europako komisario berriaren erabakien mende daude. Karguaz jabetzean, aparteko aukera eta erantzukizun bat hartzen ditu oinordetzan.

Bi etorkizun, aukera bat

Berri ona? Agindu argia du hain premiaz behar diren erreforma eraldatzaileak egiteko. Nekazarien protesten presioak ezinbesteko bihurtu du erreforma. EBko nekazaritzaren etorkizunari buruzko Elkarrizketa Estrategikoak nekazariak, elikagaien fabrikatzaileak, gizarte zibila, landa-komunitateak eta mundu akademikoa bildu zituen, eta erreforma-aukera batzuen inguruan adostasuna lortu du. Inkesta publikoek babes handia ematen diote aldaketari: belgikarren bi herenak erreforma baten alde daude. Debekatuta dago elikagai ez osasungarriak merkaturatzea, eta Espainiako rankingaren % 30 elikagai jasangarriak dira, EBren bost lehentasun nagusien artean. Antzezteko urrezko aukera da hau.

«Batzordearen "nekazaritzaren eta elikaduraren ikuspegia", 100 egun barru egitekoa, datozen bost urteetako jarraibidea izango da»

Batzordearen "nekazaritzaren eta elikaduraren ikuspegia", 100 egun barru egitekoa, datozen bost urteetako jarraibidea izango da. Elkarrizketa Estrategikoaren gomendioak onartzean, Hansen komisarioak eraldaketaren oinarriak ezar ditzake, Europako nekazariei, langileei, kontsumitzaileei eta planetari mesede egingo diena.

Jarraitu beharreko bideak lehentasun argiak eta neurri ausartak eskatzen ditu.

Nekazarientzako bidezko prezioak

Nekazariek monopolioen presioa jasaten dute fronte guztietan: merkataritza praktika desleialez betetako sistema batean bidezko prezioak lortzeko borrokatzen dute. Intsumoak txikizkako prezioetan erosten dituzte, produktuak handizkako prezioetan saltzen dituzte eta ez dute negoziatzeko ahalmenik.

Desberdintasun horiek zuzentzeko, funtsezkoa da Europako esparru bat, erosleak ekoizleekin prezioak negoziatzera behartuko dituena, beren sektore-erakundeen bidez, eta nekazariei beren lanagatik bizi duten gutxieneko soldataren bikoitza bermatuko diena. Nekazaritzako Elikagaien Katearen Behatoki sendo batek beharrezko gardentasuna eman dezake merkatuaren gehiegikeriak argitzeko eta konpontzeko.

«Funtsezkoa da Europako esparru bat, erosleak ekoizleekin prezioak negoziatzera behartuko dituena, beren sektore-erakundeen bidez, eta nekazariei beren lanagatik bizi duten gutxieneko soldataren bikoitza bermatuko diena»

Neurri horiek nekazariak gaituko lituzkete, haien bizibideak ziurtatuko lituzkete eta gure elikadura-sistemari egiten dioten ezinbesteko ekarpena behar bezala balioetsiko lukete.

Hauteskunde osasuntsu errazagoak

Nekazariek ezin dute bakarrik jasan praktika jasangarrietarako trantsizioaren zama. Europak modu iraunkorrean ekoitzitako elikagaien eskaria bultzatu behar du, nekazarientzat baldintza justuagoak eta kontsumitzaileentzat emaitza hobeak sortuz.

Elikagai jasangarrien gaineko BEZa murrizteak, elikagaiak hobeto etiketatzeak eta osasungarriak ez diren elikagaiak merkaturatzeari buruzko arau zorrotzagoek ultraprozesatutako elikagaiak menderatzea eragotz dezakete. Frantziako eta Belgikako 'elikaduraren gizarte segurantza' berritzailean inspiratu daiteke, baita hiri eta eskualdeetan eskola-bazkari osasuntsu eta iraunkorrak eskaintzeko egindako lan aitzindarian ere.

«Elikagai jasangarrien gaineko BEZa murrizteak, elikagaiak hobeto etiketatzeak eta osasungarriak ez diren elikagaiak merkaturatzeari buruzko arau zorrotzagoek elikagai ultraprozesatuak menderatzea eragotz dezakete»

Erresilientzia klimatikoa eta belaunaldi-berrikuntza

Hansen komisarioak, arrazoi osoz, lehentasuna eman dio erresistentzia klimatikoari. Valentzian izandako uholde suntsitzaileek (zitrikoen, kakien eta mahastien milaka hektarea suntsitu zituen, lehorte zigortzailearen ondoren) erakusten dute Europako nekazaritza-ustiategiek gero eta arrisku handiagoa dutela muturreko baldintza meteorologikoen aurrean.

Baina erresilientzia ezin da eraiki belaunaldi-berrikuntzarik gabe. Europako nekazarien ia herenak 65 urte baino gehiago ditu, eta nekazari gazteak baztertu egiten dira lurraren prezio garestiengatik, azken 15 urteetan Ekialdeko Europako zati batzuetan hirukoiztu egin baita nekazaritzako produktuen prezioen igoera. Neurririk hartzen ez bada, laborantza-lurrak lurra ustiatzen duten ustiategi industrialetan finkatzeko arriskua dago, lurra administratu beharrean, eta nekazariak aldi baterako langile bihurtzeko arriskua.

Nekazaritza Politika Bateratuko (NPB) zergadunen dirua ustiategi txikiagoetara eta dibertsifikatuagoetara bideratzea, eragile berriei laguntzeaz gain, biodibertsitatea eta klima-aldaketarekiko erresistentzia ere indartuko lituzke. Bidezko Trantsiziorako Nekazaritzako Elikagaien Funtsak, Elkarrizketa Estrategikoaren funtsezko gomendioak, nekazariei praktika jasangarriagoak hartzen lagun diezaieke.

«Nekazaritza Politika Bateratuko (NPB) zergadunen dirua ustiategi txikiagoetara eta dibertsifikatuagoetara bideratzea, eragile berriei laguntzeaz gain, biodibertsitatea eta klima-aldaketarekiko erresistentzia ere indartuko lituzke»

Lankidetzaren bidez aurrera egitea

Aldaketa sistemikoak lankidetza sistemikoa eskatzen du. Nekazaritzako Elikaduraren Kontseilu Europarra sortzea funtsezkoa da elikadura-sistema osoan lankidetza sustatzeko. Nekazari handiek eta txikiek, eraldatzaileek, txikizkariek, kontsumitzaileek, langileek eta gizarte zibilak mahaian eseri behar dute. Kontseilu horrek erabakiak integratzaileak, orekatuak eta bideragarriak izatea berma dezake, Elkarrizketa Estrategikoan eratutako adostasuna errealitate bihurtuz.

Erreferentzia-puntu argiak ere funtsezkoak dira. Parametro komunekin bateratutako iraunkortasun-ebaluazioek, eskualdeko ekintza-planetara egokituta, iparrorratz partekatua eman lezakete konpentsazioetan nabigatzeko eta arrakasta neurtzeko. Urrats horiek Europarentzako elikagai-politika bateratuaren sistema baterako bidea erraztu dezakete.

Eraikitzea merezi duen ondarea

Hansen komisarioak "ikuspegi" bat ez ezik, ondare bat ere eskaintzeko aukera du.

Datozen bost urteetan hartuko diren erabakiek datozen hamarkadetan Europako elikadura-sistemen etorkizuna zehaztuko dute.

2030ean atzera begiratu eta esan dezagun: hau izan zen Europak errezetarekin asmatu zuen unea.