La Via Campesinaren gomendioak Nekazaritza eta Elikadura Katearen Behatokia martxan jarri ondoren

Europar Batasunak Elikadura Katearen Behatokia (AFCO) jarri du martxan, elikadurarekin lotutako prozesuen arteko gardentasuna eta ekitatea hobetzeko helburuarekin. Via Campesina Europako Koordinazioaren (ECVC) ustez, erakunde horren ezarpena "pauso garrantzitsua da prezioen, kostuen eta marjinen gardentasuna eta justizia ekonomikoa bermatzeko elikadura kate osoan, hasi nekazarietatik eta kontsumitzaileetaraino".

Behatoki horren sorrera Europar Batasuneko (EB) Nekazaritza Ministroen Kontseiluan adostu zen, martxoaren 26an, nekazariek eta abeltzainek aurten egindako mobilizazioei erantzuteko.

ECVCk zehaztu duenez, mekanismoa guztiz eraginkorra izan dadin, Europako Batzordeak "irizpide anbiziotsuak betetzen direla bermatu behar du, behatokiko datuak biltzeko moduari dagokionez, baita behatokiaren eta haren adituen zereginari dagokionez ere".

Merkatuak arautzeko gaitasuna

Alvaro Areta, AFCOn ECVCko ordezkarietako batek azaldu duenez, "Behatoki berriak nekazarien prezioen gardentasunari erantzun zehatza emateko ahalmena du, baina horretarako merkatuak erregulatzeko esku hartzeko gaitasuna izan behar du, egungo praktika txarrak behatu edo industria pribatuko aktoreen botere desoreka areagotu beharrean".

Hain zuzen ere, Batzordeak "prezioen, kostuen eta marjinen inguruko datuak lortzeko eta aztertzeko baliabideak dituela bermatu behar du, informazio zabala eta sakona emanez".

Informazio horrek "ahalik eta gardentasun handiena" bermatu behar du, behatokiko adituek egin beharreko txostenei eta analisiei buruzko erabakiak hartu ahal izan ditzaten, eta analisietan eta gomendioak egiten parte har dezaten. Halaber, ECVCren iritziz, txostenak, azterlanak eta indizeak egin behar ditu, adibidez, kontratuetarako erreferentziak ezartzeko.

Abusuzko praktiken analisia

Behatokiak, halaber, "aipatzen diren abusuzko jarduera nagusiak eta katearen katebegi bakoitzean enpresa nagusiek, intsumoak hornitzen dituzten enpresak barne, egiten dituzten merkatu-ekintzak" aztertzeko eskatu behar du, eta izakinen mailak kontrolatzeko agindua jaso behar du, gutxienez produktu estrategiko batzuetan (zerealak, esne hautsa, etab.). Esku hartzeko ahalmen hori "EB mailako beste behatoki sektorial batzuetan ere islatu behar da, behatoki horien arteko koordinazio ona funtsezkoa izango baita AFCOk eraginkortasunez funtziona dezan".

Aira Sevon, AFCOn ECVCko ordezkariak, ere informazio eguneratua eta zehatza eskuratzeko beharra azpimarratu zuen, katearen maila guztietan gardentasun ekitatiboa eta konparatiboa bermatzeko. «Gaur egun, adibidez, jatorrizko prezioak astero argitaratzen dira, baina industriako edo txikizkako salmenta-puntuen prezioei buruzko informazioa ez dago maiztasun eta xehetasun berarekin eskuragarri. Zenbat eta gehiago aurreratu katean, orduan eta gardentasun gutxiago dago, eta aktore batzuek irabazi marjina handiak eramaten dituzte, nekazariak bizirik irauteko borrokatzen diren bitartean».

ECVC gomendioak

Datu-bilketa:

1. Prezioei, kostuei eta marjinei buruzko informazioa lortzeko eta aztertzeko beharrezkoak diren baliabideak eman behar dizkio Batzordeak bere buruari. Batzordeak informazio zabala eta zehatza eman behar du, Behatokiaren erabakietarako eta lanerako oinarri eta iturri ofiziala izan dadin. Informazio hori erakunde publikoek bildu behar dute, edo, gutxienez, haiek kudeatu eta kontrolatu behar dute, enpresa pribatuen esku-hartzerik gabe, ahalik eta gardentasun handiena bermatzeko. Adituek ad hoc informazio gehigarria edo espezifikoa eman dezakete, baina datuak biltzeko lana ez zaie erabat egokitu behar.

2. Jasotako datuek ez dute deklarazio-datuak izan behar, kontratuen datu errealak baizik, sargaien hornitzaileenak barne.

Behatokiaren funtzioa:

3. Behatokia tresna publikoa da, eta merkatuan nahi ez diren portaerak aztertu eta detektatu behar ditu. Horrek politika publikoko ekintzetan erabakiak hartzeko balioko du, baita kateko eragileek ere. Behatokiak, behatzeaz gain, txostenak, azterlanak eta indizeak egin behar ditu, adibidez, kontratuetarako erreferentziak ezartzeko.

4. Behatokiak katearen katebegi bakoitzeko enpresa nagusien (sargaiak hornitzen dituzten enpresak barne) abusuzko jardunbide nagusien edo merkatu-kuoten azterketa enkargatu behar du.

5. Behatokiari izakinen mailak kontrolatzeko agindua eman behar zaio, gutxienez zenbait produktu estrategikotan (zerealak, esne hautsa, etab.).

Adituen funtzioa:

6. Behatokiko adituen zeregina honako hau izan behar da:

- Datuak eskuratzeko mekanismoak eta gardentasuna egiaztatzea.
- Emandako datuetan oinarrituta egin beharreko txostenei eta azterketei buruz erabakitzea.
- Analisi horietan parte hartzea, eta
- Analisi horien ondoren egin beharreko gomendioak eztabaidatzea.

Prezioen Behatoki honi buruzko gogoeta egungo Merkatu Behatokiekin:

7. Behatoki orokor batek behatoki sektorialak/produktuenak barne hartuko ditu, eta zentzuzkoa izango da koordinazio ona badago. Behatoki sektorialak EB mailan funtzionatzen aritu dira denbora batez, eta gaitasun handiagoa izan beharko lukete lehen aipatutako tresnak garatzeko: kostuen, prezioen eta marjinen azterketak, ekoizpen-kostuen indizeak, etab.

Funtzionamenduari buruzko kontsiderazioa:

8. Gardentasun-mailak berbera izan behar du kateko puntu guztietan. Askotan, lehen katebegiari buruzko informazio asko argitaratzen da, eta gardentasuna galtzen da katean aurrera eginez. Adibidez, asteko prezioak jatorrian argitaratzen dira, baina prezioei buruzko informazioa ez dago eskuragarri industrien saltokian edo jendearentzako salmentan maiztasun edo xehetasun berarekin.

9. Garrantzitsua da behatokiak inportazioak eta esportazioak ere kontuan hartzea: beharrezkoa da inportazioek ordaindutako zenbatekoei, kalitateei, prezioei eta muga-zergen tasei buruzko ahalik eta informazio eguneratuena izatea, batez ere ekoizpen sentikorretan.

10. Intsumoen hornidura-enpresen prezioei, kostuei eta marjinei buruzko informazioa ere eman behar da. Hornitzaileen merkatuen funtzionamenduak gardentasun handiagoa eskatzen du gaur egun, eta funtsezkoa da ekoizpenaren sektoreko pertsonen errentagarritasunerako.