Ozeanoaren alde batean eta bestean, nekazarien, ekologisten eta gizartearen elkarteok badakigu itun honen eragina suntsitzailea izango dela nekazaritza sozialarentzat.

* Javier Guzmán Justicia Alimentariaren zuzendaria da

Joan den ostegunean, Carlos Cuerpo Ekonomia Ministerioak prentsa-ohar bat zabaldu zuen, Mercosurrekin nekazaritza-sektorerako egindako merkataritza-akordioak ekarriko dituen onurak goraipatuz. Adarra jotzen digute, esaten digute kontra gauden nekazari, ekologista eta gizarte erakundeek ez dugula ondo ulertu. Ia esan gabe geratu zen ez dugula nahikoa aditzerik.

Baina, zorionez, badakigu batzen, eta begira, jartzen duten bezala jartzen dute, ozeanoaren alde batean eta bestean badakigu eragina suntsitzailea izango dela gizarte-nekazaritzarentzat, eskala txiki eta ertaineko nekazaritzarentzat. Lurraldea zaindu eta babesten duena eta herriak bizirik mantentzen dituena. Askotan esan dugu, ezin gara haren narratiban erori, tranpa bat besterik ez baita, sektoreak ez baitira aktoreak. Nekazaritzaren eta elikaduraren kasuan, Espainiako elikagai-sektore batzuk irabazten eta beste batzuk, agian, galtzen joango direla esateak ezkutatu egiten du, berez, tokiko ekonomia garatzen duten eta jarduten duten lurraldeetan errotzen diren nekazaritzako elikagaien ekoizpen guztia, familiakoa, eskala txikikoa, nekazaritza ekosistemikoa, galtzen joango dela.

Baina goazen puntuz puntu. Lehenik eta behin, nekazaritza- eta abeltzaintza-sektore sentikorrentzat (ez daudenak baleude bezala) inportaziorako murrizketak daudela esan dute. Zehazki, behi-aziendaren, korta-hegaztiaren edo azukrearen haragia. Sektore horietarako, mugatu egiten da Europako merkatua muga-zergen bidez irekitzea, eta, horri esker, produktu-kopuru mugatu batzuk inportatu ahal izango dira lehentasunez, EBn produktuen kontsumoaren zati txiki bat baino ez baitira. Baina txinatar borondate eta ipuinetatik haratago, akordioetan idatzitako zifrak, oilaskoaren kasuan adibidez, 180.000 tona aduana-eskubiderik gabe inportatzea baimenduko litzateke.

Esan digute ez dela ezer gertatzen, lasaitasuna baino, Europako ekoizpena 13 milioi tonatik gorakoa dela, eta, beraz, Europan hazitako oilaskoen % 1,2 izango litzatekeela. Txerto-haragiaren kasuan, 99.000 tona inportatuko lirateke. Eta horrela esanda, gutxi dela emango luke, baina ingurura begiratuz gero, ikusiko dugu akordio horretaz gain beste bederatzi daudela berretsita edo eztabaidan Europaren eta Zeelanda Berriaren, Kanadaren eta abarren artean. Horri gehitu behar zaio akordio horien errealitatea dela urtez urte birnegoziatuz eta tona-bolumenak handituz doazela. Baina bada gehiago ere: merkatu izugarri lurrunkor, espekulatibo eta industria-haragiarena bezain marjina estuko batean, % 1,2ko asaldura batek benetako lurrikara eragin dezake sektorean. Hau da, klimak bezala, planetaren batez besteko tenperaturan 1,5 graduko igoerak eragin izugarriak izango ditu. Eta klimarako balio duenak oilasko, behi edo txerriarentzat balio du. Eta haragirako balio duenak esnekietarako balio du. Eta esnekietarako balio duenak frutetarako balio du, eta, bereziki, zitrikoetarako.

«Lasai egon zaitezkete Valentzian? Bada, kontuan hartuta Brasil dela laranja-zukuaren munduko ekoizle nagusia eta laranja-zukuaren munduko esportazioaren errege absolutua, kezkatu egin beharko gintuzke»

Eta argi geratzen ez bada, begira ezazue akordioarekiko sentikorra ez dela dioten sektore batean, laranjaren ekoizpenean, alegia. Lasai egon zaitezkete Valentzian? Bada, kontuan hartuta, adibidez, Brasil laranjaren eta laranja-zukuaren munduko ekoizle nagusia dela, eta laranja-zukuaren munduko esportazioaren errege absolutua ere badela, kezkatu egin beharko gintuzke, ekoizpen-kostuak askoz ere txikiagoak direlako. Munduko laranja-zukuaren %70 baino gehiago brasildar jatorrikoa da. Gutxi balitz, Argentina laranja esportatzaileen eta beste zitrikoen munduko top hamarrean dago, urtez urte bere posizioa hobetuz.

Eta zukuaren kontu hau garrantzitsua da? Ikusten duzuenez, Espainian ekoiztutako laranja guztiaren %20-25 zukua egiteko erabiltzen da. Eta garrantzitsua da, freskoan dagoen laranjaren prezioa egonkortzen duen elementu bat delako; zuzeneko lotura dago laranja-zukuaren eta freskoan dagoen laranjaren prezioaren artean (neurri batean, zukua egiteko erabiltzen dena laranja delako, freskoan jarri ezin dena). Hau da, zukua fresko-merkatua erregulatzeko mekanismoa da. Orain Brasilek merkatua laranja-zukuz betetzen badu (hori da gertatuko dena, muga-zerga %12,8tik zerora igaroko baita), horrek zuzenean eragingo dio laranja freskoaren prezioari. Eta akordioaren defendatzaileen paperetan ikusiko duguna da laranja babestuta dagoela, baina ikusiko ez duguna da zukua ez dela eta hondamena dela emaitza. Horrela funtzionatzen dute gauza hauek. Deabrua xehetasunetan ezkutatzen da, eta gehien dakiena negoziazio-taldeak eta akordio horien azken letra (txikia eta handia) idazten dutenak dira.

«Edo norbaitek uste al du nekazaritzako produktuen %86 liberalizatzea aukera bat dela familiarentzat eta eskala txikiko sektorearentzat? Mesedez, izan gaitezen serioak»

Zitrikoentzat balio duenak eztia bezalako elementuetarako balio du, teorian argitaratutako eztabaidetatik urrun daudenak. Sektore hori inportazio masiboekin traketsa izaten ari da, baina orain ikusiko duzu nola irekitzen den zulo handi bat Mercosurren. Eta eztirako balio duenak arrantza-produktuetarako balio du. Eta horrela nekazaritza eta abeltzaintzako hamaika produktu. Edo norbaitek uste al du nekazaritzako produktuen % 86 liberalizatzea aukera bat dela familiarentzat eta eskala txikiko sektorearentzat? Mesedez, izan gaitezen serioak.

Baina Espainiako Bankuak duela hilabete batzuetako testu batean adierazi zuen Mercosurrek abeltzaintzako, nekazaritzako eta elikagaien industriako produktuetarako duen lehiakortasun-indizea Europakoa baino 10 aldiz hobea dela. Mercosurreko nekazaritza-lehiarako arrisku handiena duen Europako herrialdea, Greziarekin batera, Espainia dela, hain zuzen ere. Baina EBren beraren dokumentazioari begiratu besterik ez bada egin behar (ikusten uzten diguten apurra) akordio honen eraginei buruz, ikusteko tragediak zer-nolako garrantzia duen familiako nekazaritza-ustiategien galeran, jatorrian izandako diru-sarreretan edo tokiko nekazaritza-abeltzaintzako ekonomiaren suntsipenean, eta eskuak eta oinak kalera botatzeko, ingurumenaren, osasunaren, familiako nekazarien eta eskala txikiko elikaduraren aurkako aberrazio hori gelditzen saiatzeko.

«Lehengaia zuzenean herrialde horietan fabrikatuko da, eta akabo pentsuaren osagaiak bakarrik esportatzea»

Abeltzaintzako produktuetara itzuliz: Brasilek eta Argentinak orain arte abeltzaintza industrialaren funtsezko osagaietako bi (zereala eta soja) hornitzen zizkiguten, baina orain, Europako leihoak, azkenean, dagoeneko muntatutako azken produktuari (haragia edo esnea) irekita daudela, sektoreko korporazioek aspaldi prestatzen ari direna gertatuko da: lehengaia herrialde horietan fabrikatuko da zuzenean, eta pentsuaren osagaiak soilik esportatu dira.

Ziur aski, Nekazaritza Ministerioaren prentsa-oharrarekin ados egon gaitezkeen gauza bakarra hau da: "nekazaritzako elikagaien eta arrantzaren sektore esportatzaileak Latinoamerikako merkatuan duen posizionamendua finkatzeko plataforma erabakigarria da". Agian bai. Nekazaritza-esportazioen sektorerako, berdin. Nekazaritza eta abeltzaintzako eragile globalentzat berdin bai. Atlantikoaren bi aldeetan interesak dituzten korporazioentzat berdin bai. Beren negozioa import-export delakoan oinarritzen duten eragile ekonomikoentzat, agian bai. Elikagai-industria handi hark askoz merkeago erosi ahal izango ditu prozesatutako eta ultra-prozesatutako produktuetan sartzen dituzten lehengaiak, gero Estatuko supermerkatuetan jarriko gaituztenak, agian bai.

«Mercosurreko akordioa Europako ekoizpen eredu baten puntatxoa da. Eta badakite horrek nekazariak eta abeltzainak akabatuko dituela, baina ordaindu beharreko prezioa da»

Gainerakoentzat erabateko hondamendia da. Akordio horien beste alderdi oso arriskutsu bat sekretismoa, iluntasuna eta herritarren kontrolik eza da. Herritarren bizkar adosteaz gain, inpaktu-txostenak eta txosten independente eta xehatuak publiko egin gabe, esparru-akordioari argi berdea eman ondoren, une benetan garrantzitsua iristen da eta xehetasunak dira. Eta xehetasunak argietatik, kameretatik eta mikroetatik urrun idazten dira. Zertan oinarrituta eta Europako herritarren elikadurarako, ingurumenerako edo osasunerako hain funtsezkoak diren alderdiak idazten ari denaren izenean, nork? Mercosurreko akordioa puntatxoa da Europako ekoizpen-eredu batentzat, Europa bere merkatuak produktu merkeagoetara zabaltzen ari dela eta kontrol gutxiago dituela ikusten ari baita. Eta badakite horrek nekazari eta abeltzainak akabatuko dituela, baina hori da ordaindu beharreko prezioa.

Geopolitika gainbalioa bezain eragile garrantzitsua da ekonomian. Europako ekonomia kolokan dago, eta merkatu berriak arnastea bezala behar du, eta bere lehen sektoreari erabat entregatzea erabaki du, lehiakorra den eta merkaturik gabe geratzen ari diren produktuak eta zerbitzuak jarri ahal izateko. Kontua ez da vox populi dela, baizik eta EBko eta Mercosurreko sektoreen araberako lehiakortasun-taula bat begiratu behar dela kristalino ikusteko.

Errealitatea da EB-Mercosur akordioa (merkataritza libreko itun guztiak bezala) askoz hobeto ulertzen dela herrialdeen edo sektoreen ardatza ekoizpen-ereduen ardatzera aldatzen badugu.

«Merkataritza libreko akordioek herrialdeen arteko lehiaketa gisa duten ikuspegia faltsua da, eragile ekonomiko mota desberdinen arteko lehia da»

Hau da, Espainiak, Alemaniak, Argentinak edo Brasilek ez dute irabazten, ezta galtzen ere, Espainiako, Alemaniako, Argentinako edo Brasilgo aktore jakin batzuk irabazten dituzte eta herrialde horietako beste batzuk galtzen dituzte. Merkataritza libreko akordioek herrialdeen arteko lehiaketa gisa duten ikuspegia faltsua da, eragile ekonomiko mota desberdinen arteko lehia da, lan-, ingurumen- eta gizarte-ezaugarri oso desberdinak dituzten eredu sozioekonomikoen artekoa.

Beraz, Ministro jauna, ez gaitzazu txorakeriatzat hartu. Akordio suntsitzailea da landa-ingurunearentzat eta gure osasunarentzat, eta hori bai, ados gaude zurekin, nazioz gaindiko korporazio handientzat, baina haientzat bakarrik.