Zer moduz lur-banku publiko bat eskatzen badugu? Eta jasangarriak izan nahi duten nekazaritza-ekoizpenei aholkularitza eta laguntza eskaintzen badiegu? NPBren laguntzak berrikusi ditzakegu agribusinesseko erraldoiek har ez ditzaten? Nekazaritza krisian? Pertsonentzat eta planetarentzat alternatibak, proposamenak eta irtenbideak dira hemen kontatzen dizugunak.

* Helena Moreno Greenpeaceko nekazaritza eta elikadura sistema jasangarrien arduraduna da.

Gure herrialdean gehiengoa diren eskala txikiko nekazariak eta abeltzainak zaintzea eta laguntzea funtsezkoa da gure landa-eremuak mantentzeko eta gizarte- eta ingurumen-justizian oinarritutako elikadura osasungarria bermatzeko.

Kontsumitzen dugunean egunero egiten dugun hautaketaz gain, politika publikoak behar ditugu, pertsona horiei modu osasuntsuagoan eta osasungarriagoan produzitzen laguntzeko, egoera zailean ahalegin handiagoa egin beharrik gabe.

«Familia-nekazaritzaren legea aldaketarako palanka izan liteke, nekazari horiek lan duina izan dezaten, bizimodu ona izan dezaten, eta elikagai osasuntsuagoak eta iraunkorragoak ekoizteko lagunduak izan daitezen»

Hori dela eta, Greenpeacek jarraipena egin die gaur egungo gobernuak familia-nekazaritzari buruzko legearen inguruan egindako promesei (oraingoz ez dira bete). Lege hori aldaketarako palanka izan liteke, nekazari horiek lan duina eta bizimodu ona izan dezaten, eta elikagai osasuntsuagoak eta jasangarriagoak ekoizteko laguntza eta laguntza izan dezaten.

Jarraian, pertsonentzako eta planetarako alternatibak, proposamenak eta irtenbideak azalduko dizkizuegu, lege honek nekazaritza-, gizarte- eta familia-sektoreari gehiago eta hobeto lagun diezaion.

Lurretarako sarbiderik eza

Espainiako nekazaritzan lurrak eta boterea biltzeko joera dago. Kontzentrazio-prozesu hori lotuta dago familia- eta gizarte-ustiategi txikiak desagertzearekin eta nekazaritzan eta abeltzaintzan jardun nahi duten belaunaldi berriek lurra eskuratzeko aukerarik ez izatearekin. Nekazari txikiek beren proiektuei eutsi nahi dieten bitartean, agribusinesseko enpresa handiek beren lurrak handitzen jarraitzen dute, familia ekoizleak kanporatuz eta paisaiari zein biodibertsitateari kalte eginez.

«Agribusinesseko enpresa handiek beren lurrak handitzen jarraitzen dute, familia ekoizleak kanporatuz eta paisaiari zein biodibertsitateari kalte eginez»

Lurren banku publiko bat sortzea

Ekoizleek arazo asko dituzte nekazaritza-jarduerari ekiteko. Honako hauek dira serioenetako bat: lurren kostu handia, lurren sarbidea sustatzeko arau-esparru egokirik ez izatea eta lurren merkatuan gardentasun gutxi izatea. Horregatik guztiagatik, Greenpeacetik nekazaritza-lurren banku publiko bat sortzea proposatzen dugu, lurrak behar dituzten nekazarien eskura jarri ahal izateko, espekulazioa saihestuz eta lur-merkatua arautuz. Neurri horrek lehentasuna ematen dio lurrak pertsonen esku egoteari, eta ez megaenpresen esku, azalera-muga batekin, lurrak enpresa handien edo finantza-botereen esku ez pilatzeko, hala nola inbertsio-funtsen esku.

Hedatzaile agroekologikoa: eremuetara itzuli behar duen aholkularia
Baina ez da nahikoa lurra eskuratzea; funtsezkoa da, halaber, lurra modu duin eta iraunkorrean lantzea. Hemen sartzen da jokoan zabaltzaile agroekologikoaren gure proposamena. Nekazaritza-teknikari horrek berebiziko garrantzia izan dezake ingurumena gehiago errespetatuko duen nekazaritzarako trantsizioan. Hedatzaile agroekologikoak arduratuko lirateke nekazariei prestakuntza eta laguntza emateaz, biodibertsitatea, lurzoruaren emankortasuna eta baliabideen erabileraren eraginkortasuna sustatzen dituzten nekazaritza-praktikak egiten lagunduz. Figura hori duela urte batzuk zegoen, eta funtsezkoa da berriro ere esparru horretan egotea, bidezko trantsizioa eta etorkizun iraunkorragoa bermatzeko.

Espainian, ustiategi txiki askok ez dute beharrezko prestakuntza teknikorik beren ekoizpen-eredua agroekologiara aldatzeko, nahiz eta dagoeneko badiren arrakastaren adibideak. Horregatik, nekazaritza-ekologiako hedatzaileen presentzia funtsezkoa da ekoizle txiki horiek klima-krisira eta biodibertsitate-krisira egokitzeko eta krisi hori arintzeko, nekazaritza intentsiboa eta industriala oraindik ere araua den merkatuan kanporatu gabe.

«Nekazaritza-lurren banku publiko batek lehentasuna ematen dio lurrak pertsonen esku egoteari, eta ez megaenpresen esku, azalera-muga batekin, enpresa handien edo finantza-botereen (esaterako, inbertsio-funtsen) esku lurrak pilatzea saihesteko»

Gainera, hedatzaile agroekologikoek tokiko merkatuetan sartzen lagun diezaiekete nekazariei, kooperatiben edo zuzeneko salmentako ekimenen bidez, kontsumo arduratsua eta elikadura-subiranotasuna bultzatuz.

Baserritik mahaira

Era berean, familiako eta gizarteko nekazarien produktuen zuzeneko salmenta sustatu behar da, tokiko merkatuak bultzatuz eta bitartekariak kenduz. Horrek ekoizleei eta kontsumitzaileei mesede egingo die. Inguruan bizi diren pertsonek ekoitzitako nekazaritza funtsezkoa da lurraldeen iraunkortasunerako, eta zuzeneko salmentak nekazaritzaren onurak benetan behar dutenengana iristea berma dezake.

Gainera, garrantzitsua da erosketa publikoak sustatzea, hau da, administrazioek produktuak erostea familia- eta gizarte-nekazariei, ikastetxeetan, ospitaleetan eta espazio publikoetako beste jantoki batzuetan elikatzeko. Horrela, gobernuak familia eta gizarte nekazaritzatik datozen tokiko produktuen, sasoikoen eta produktu ekologikoen etengabeko eskaria bermatu ahal izango du. Erosketa publikoa mekanismo ahaltsua da merkatu egonkor eta iraunkor bat sortzeko familiako eta gizarteko nekazaritzatik datozen produktuentzat, hurbiltasunekoak, sasoikoak eta ekologikoak, ekoizleei zein ingurumenari mesede eginez.

«Familiako eta gizarteko nekazarien produktuen zuzeneko salmenta sustatu behar da, tokiko merkatuak bultzatuz eta bitartekariak kenduz. Horrek ekoizleei eta kontsumitzaileei mesede egingo die»

NPB: politika batek markatzen du nekazarien norabidea

Nekazaritza Politika Bateratua (NPB) funtsezko alderdia da gizartean eta ingurumenean jasangarriagoa den eredu baterako trantsizioan. NPB hori Europako politika bat da, eta nekazariak haren mende daude bizirik irauteko, baina intentsitatea eta lur-azalera handiagoa dutenak saritzen ditu. Europako politika horren helburua nekazarien errentari laguntzea bada ere, praktikan laguntza askok korporazio eta lurjabe handiei egin diete mesede, ekoizle txikiei mesede egin beharrean.

Hori dela eta, Greenpeacek Nekazaritza Politika Bateratua (NPB) erreformatzea eskatzen du, hektareako ordainketak pixkanaka kentzeko, hau da, lur gehiago izateagatik gehiago ez irabazteko. Egoera prekarioan dauden nekazariei eta natura babestu eta lehengoratzen duten praktikak hartzen dituztenei laguntzea.

«Greenpeacek Nekazaritza Politika Bateratua (NPB) erreformatzea eskatzen du, hektareako ordainketak pixkanaka kentzeko, hau da, lur gehiago izateagatik gehiago ez irabazteko. Egoera larrian dauden nekazariei eta natura babestu eta lehengoratzen duten praktikak hartzen dituztenei laguntzea»

Azkenik, trantsiziorako dirurik gabe, ezin izango da modu justuan egin. Beraz, Bidezko Trantsiziorako Funtsa eskatzen dugu, nekazaritza-eredutik jasangarriago eta bidezkoago baterako trantsizioa sustatuko duena.