Joan den urtarrilaren 22an, Urkullu lehendakariak iragarri zuen administrazio publikoek bi urteko epea izango zutela Guggenheim Urdaibai proiektuaren bideragarritasunari buruz hausnartzeko. Adierazpen horrek babak altxatu zituen eta oso jarrera ezberdinak eragin zituen, alde batera eta bestera. Lau egun geroago, eta egoera horren aurrean, EAJk eta PSEk Busturialdea biziberritzeko plan ekonomiko bat egiteko proposamena aurkeztu behar izan zuten Eusko Legebiltzarrean. Plan horren hasierako prozesuan eskualdeko eragile sozial eta ekonomikoek parte hartuko zutela zioten.

Hurrengo hilabeteetan, hauteskundeen ondorioz, ez zen horren inguruko berririk izan, joan den maiatzaren 9an Aitziber Atxustegi kazetariak planaren nondik norakoak Deia egunkarian zehaztu zituen arte. Besteak beste, adierazi zuen Lehentasunezko Ekintzarako Eremuak (ZAP) izeneko eremuetan erabilitako metodologia bera erabiliko zela; hau da, "parte-hartze prozesu zabala" egingo zela, "eskualdeko faktore garrantzitsuak kontuan hartuta". Gainera, honako baieztapen hauek jasotzen zituen: "plana zazpi hilabete eta erdiko epean garatuko da, eta partaidetza-prozesu baten bidez egingo da. Prozesu horretan, Busturialdeko eragile esanguratsuek parte hartu ahal izango dute (erakunde publikoak, enpresak, gizartea eta ezagutza). Prozesu horretan, hainbat fase garatuko dira, eta Bizkaiko Foru Aldundiko Ekonomia Sustatzeko Sailari atxikitako BEAZ sozietate publikoa arduratuko da plana egiteaz".

Joan den ekainaren 26an, Urdaibaiko Plan Estrategikoan parte hartzeko gonbidapena jaso zuen Guggenheim Urdaibai Stop plataformak. BEAZ sozietate publikoak Orkestraren (Deustuko Unibertsitatearen ekimena, Deustu Fundazioaren bidez garatua) esku uzten zituen lehen faseko lanak, eta azken erakunde hori jarri da harremanetan gure plataformarekin. Elkarrizketa bat egitea proposatzen ziguten, aurrez ezarritako sei galderako gidoiari jarraituz, "hainbat udaltzain eta autoritateren" ikuspuntua ezagutzeko.

Galdera horiek oso orokorrak dira, eta berdin balio dezakete Euskal Herriko beste edozein eremu deprimituratarako; hori horrela, Guggenheim Urdaibai proiektua aipatu ere ez da egiten. Bestalde, Orkestraren aldetik jaso genuen lehen mezuan ez ziren zehaztu prozesuan jarraituko ziren urratsak, ez nortzuk hartuko zuten parte, ez zein helburu zituzten. Hori dela eta, alderdi horiek guztiak argitzeko eskatu genien.

Erantzunaren zain, Plataformako Dinamizazio Taldeak barne hausnarketa bat jarri zuen abian, besteak beste, horrelako prozesu batean duen zilegitasuna aztertzeko eta Orkestratik jaso genitzakeen erantzunen aurrean nola jokatu behar genukeen aztertzeko.

Uztailaren 5ean Orkestraren bigarren mezu elektronikoa jaso genuen gure galdera guztien erantzunekin. Azaldu zigutenez, fase bakarreko prozesua izango zen, hau da, Orkestra behin bakarrik bilduko zen parte hartzea onartzen zuen eragile bakoitzarekin; beraz, baztertu egiten zuen parte hartzaileen arteko hausnarketarako eta eztabaidarako foro komun bat sortzeko aukera.

Parte-hartzeari dagokionez, Busturialdeko alkate guztiak prozesuan parte hartzera gonbidatuko lirateke, baita hainbat erakunde eta elkarte ere (ADR Urremendi, Bermeoko Behargintza, AZTI, hainbat ikastetxe —Gernika, Barrutialde, Bermeo—, Bermeoko Arrantzaleen Kofradia, Bermeoko Tuna Worl Capital, UBAI Faktoria eta Urdaibai Biosfera Erreserbaren Patronatua).

Elkarrizketen helburuei dagokienez, erantzunak txosten batean jasoko lirateke, eta txosten hori Bizkaiko Foru Aldundira bidaliko litzateke. Txostenean, elkarrizketatutako pertsonen eta agenteen izenak jasoko dira, eta, horrela, eskualdeari buruz duten iritzia kontsultatu zaiela jasoko da. Bestalde, galderen erantzunen «sintesia» jasoko litzateke, «hitzez hitzeko aipamenik gabe». Txostena entregatzeko epeari dagokionez, hasiera batean uztailaren amaierarako prestatu behar zutela esan ziguten, baina, azken mezuaren arabera, uztailaren 15eko asterako amaitu behar zuten. Txosten hori erabiliko luke azkenean Bizkaiko Foru Aldundiak plan estrategiko hori egiteko.

«Nagusi diren zerga-ereduetatik aldentzea, beste gobernantza-eredu bati heltzeko, udalak protagonista direla, eskualdeko eragileekin batera eta parte-hartze publikoa sustatuz»

Guggenheim Urdaibai Stop plataformak arduraz eta erantzunkidetasunez aztertu du egoera. Erantzukizunez, behin eta berriz aldarrikatu dugulako Busturialdearen etorkizunaz hitz egiteko prozesu bati ekin behar diogula. Erantzunkidetasunez, badakigulako eskualdeko eta eskualdetik kanpoko eragile eta gizabanako askok gure esku utzi dutela Guggenheim Urdaibai proiektua GELDIARAZTEA, plataformari kaleko zein arlo ekonomikoko laguntza emanez.

Azterketa hori egiteko, kontuan hartu dira, besteak beste, azken hilabeteetan Busturialdeko udaletan aurkeztu dugun mozioan adierazitako bi puntuak, gure adierazpen publikoaren 5. puntuan jasotakoak:

● [Udalari] Bizkaiko Foru Aldundiari, Eusko Jaurlaritzari eta Guggenheim Fundazioari Guggenheim Urdaibai proiektua behin betiko bertan behera uzteko eskatu nahi diegu.

● Eskualdea biziberritzeko plan sozioekonomiko serio bat egiteko konpromisoa hartzea, benetako diagnostikoarekin eta Biosfera Erreserbaren esparruan, herritarrei eta ingurumenari lehentasuna emanez. Gainera, nagusi diren zerga-ereduetatik aldentzea, beste gobernantza-eredu bati heltzeko, udalak protagonista direla, eskualdeko eragileekin batera eta parte-hartze publikoa sustatuz.

«Hau ez da eskualdea eskatzen ari den parte-hartze prozesua (...) eta ez du kontuan hartzen herritarren parte-hartze indibiduala»

Horregatik guztiagatik, Guggenheim Urdaibai Stop plataformak erabaki du ez parte hartzea Bizkaiko Foru Aldundiak Orkestraren bidez abian jarri duen prozesuan.

Hausnarketan erabilitako argudioen artean, honako hauek daude:

● Hau ez da eskualdea eskatzen ari den parte-hartze prozesua. Gonbidatuen artean alderdi politikoak (alkateak) eta erakunde publikoak daude, baina ez gure eskualdeko egoera ekonomikoa inork baino hobeto ezagutzen duten eragileak (sindikatuak) eta pertsonen kolektiboak (gazte mugimenduak), etorkizunean orain hartzen diren erabakiekin inor baino gehiago kaltetuko direnak, ezta urte askoan Busturialdea dinamizatzeaz arduratu diren elkarteak ere. Bestalde, prozesu honek ez du kontuan hartzen herritarren parte-hartze indibiduala (duela gutxi Ramón Zallo katedradunak adierazi zuen bezala, «kontsultarako eskubidea, erabakitzeko eskubidea ez bada ere, kaltetuenari dagokio», Viento Sur, 03-07-24).

Gainera, txostenean ezin izango dira irakurri parte-hartzaileen erantzun zehatzak, eta, beraz, ezin izango da eragile bakoitzaren erantzuna identifikatu. Azkenik, ez da hausnarketa kolektiborako fororik planteatu.

● Elkarrizketarako gidoi gisa proposatutako galderak oso orokorrak dira, eta ez dago Museoari buruzko gai zehatzik, eta hori esplikaezina iruditzen zaigu. Plataforma honen helburua argia eta ezaguna da: Guggenheim Urdaibai proiektua geldiaraztea eskatzen dugu eta horretarako lanean ari gara. Galderetan proiektu honi buruzko aipamenik egiten ez bada, zein da gure zeregina prozesu honetan?

«Elkarrizketarako gidoi gisa proposatutako galderak oso orokorrak dira, eta ez dago Museoari buruzko gai zehatzik»

● Behin eta berriz salatu dugu BFA eta EJ proiektu honen inguruan erabiltzen ari diren gobernantza-eredu ez oso gardena eta autoritarioa. Bada, partaidetza-prozesu horren metodologia ezagututa, argi dago eredu berarekin jarraitzen dutela: Aldundiak aukeratu ditu parte-hartzaileak, ez egin dezaketen ekarpenagatik, ekarpen horren komenigarritasunagatik baizik. Gu hemen gaude ingurumena suntsitzen duen eta eskualdea hondoratuko duen proiektu baten aurka borrokatzeko, ez Administrazioari bere helburuak betetzen laguntzeko, "bai ala bai" Guggenheim Museoari dagokionez.

● Orkestrak planteatzen dituen galderen bidez, erraza da txostenean bilduko diren ondorio nagusiak aurreratzea: eskualdeak eraldaketa ekonomikoko proiektu bat behar du, ingurumena eta herritarrak "ahalik eta gehien" errespetatuko dituena (ez erabat), hau da, Biosfera Erreserbaren iraunkortasuna zainduko duena, baina aldez aurretik onura ekonomikoa izango duena.

Ondorio horiek, jakina, ez dute justifikatzen Urdaibaiko Biosfera Erreserban Guggenheim Urdaibai proiektua ezartzea.

«Gure ustez, prozesu honen helburu bakarra da BFAren eta EJren jarrera berrestea eta proiektuarekin "bai ala bai" aurrera egiteko beharrezkoa den gizarte-aitorpena lortzea, hau da, herritarrek hauteskundeetan esandakoa saihestea eta Guggenheim Urdaibai proiektua beste bide batetik aitortzea»

Gure ustez, prozesu honen helburu bakarra da BFAren eta EJren jarrera berrestea eta proiektuarekin "bai ala bai" aurrera egiteko beharrezkoa den gizarte-aitorpena lortzea, hau da, herritarrek hauteskundeetan esandakoa saihestea eta Guggenheim Urdaibai proiektua beste bide batetik aitortzea.

Guggenheim Urdaibai Stop plataforma ez da joko honetan sartuko. Esan bezala, eskualdeko eragile sozioekonomiko guztiek prozesuan parte hartzeko aukera izan behar dute, eztabaidak irekia eta eraikitzailea izan behar du, eta hasi aurretik, Guggenheim Urdaibai proiektua mahai gainetik kendu behar da esplizituki. Eta egin dena guztiz kontrakoa izan da.

Aldundiak bultzatutako elkarrizketa-sortan parte hartuko bagenu, legitimatu egingo genuke gaizki eta modu interesatuan planteatutako prozesu bat eta bertatik ateratzen diren ondorioak, eta ez gaude horretarako prest. Aitzitik, benetako parte-hartze prozesu bat egiten bada eta gure ekarpena baliagarria izan daitekeela ikusten bada, han egongo gara, lan egiteko, hausnartzeko eta eztabaidatzeko prest, Busturialderako etorkizun duina eta iraunkorra eraikitzen hasteko eskualdeko erakundeekin, eragile sozioekonomikoekin eta zaintzarekin batera. Bien bitartean, agintari politikoei eta administrazio publikoei ez diegu utziko Guggenheim Urdaibai Stop plataforma erabiltzen beren interesak defendatzeko.

«Aldundiak bultzatutako elkarrizketa-sortan parte hartuko bagenu, legitimatuko genuke gaizki eta modu interesatuan planteatutako prozesu bat eta hortik ateratzen diren ondorioak, eta ez gaude horretarako prest»