SARRERA 

Euskadiko lehen sektoreak erronka handiei aurre egin behar dien honetan, euskal administrazioek, Eusko Jaurlaritzak eta Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako foru-aldundiek berretsi egin nahi dute lehen sektoreko pertsonei ematen dieten baldintzarik gabeko babesa eta egiten duten lana.

Laguntza hori NPBk aurreikusten dituen tresnek eta jarduerek ahalbidetzen dutenaz harago doa; izan ere, bere garaian Euskadiko Nekazaritza Erakundeok eskatu genuen bezala, ez Bruselak, ez MAPAk, ez zuten aurreikusi eskualdeok geure plan estrategikoa eduki ahal izango genukeenik. Plan estrategiko horri esker, jarduteko autonomia handiagoa eta kudeaketa hurbilago eta eraginkorragoa izango genuke, gure lehen sektorearen eskaerei eta arazoei erantzuteko.

Azken 10 urteotan nekazaritza-politiken diseinuak eta kudeaketak izan duten birzentralizazioa Euskadiko nekazaritza-administrazioek sektorearen benetako beharrizanak sinplifikatzeko eta horiei erantzuteko behar dituzten esparruen kontrakoa da.

Dekalogo honek egunez egun lurra lantzeaz gain gure tradizioak bizirik mantentzen dituztenekiko eta gure elikadura eta etorkizuna ziurtatzen dutenekiko konpromisoa islatzen du. Aurrean dituzten oztopoez jabetuta, euskarri irmoa eta elkarlanekoa izan nahi dugu Euskadiko nekazaritza-sektorearen ongizatea eta aurrerapena bermatzeko.

Horixe da ekintza bateratu baterako deia, ezbeharrak gainditzeko eta euskal eremua oparotasunaren, errespetuaren eta babesaren sinonimo izango den etorkizunerantz jotzeko ahalegin bateraturako deia.

 01. EUROPAKO ARAUDIA MALGUTZEA ETA ESKUMEN-ESPARRUA DEFENDATZEA  

Elkarrizketa Europako agintariekin: Estatuko solaskideen bidez edo foro egokietan lan egitea, hala nola Eskualdeetako Komitean, euskal lehen sektorearen eskakizun espezifikoak Europar Batasunean aurkezteko eta defendatzeko.

Errekerimendu/eskakizunen aurrean konpentsazio-mekanismoak ezartzea: Erkidegoko agintariei eskatzea, araudiak ezarritako eskakizun handiagoei dagokienez, laguntza-mailen gehikuntza proportzionalak egin daitezela.

Oinarrizko sektore-araudia (IUP) berrikustea: oinarrizko araudia berrikustearen alde egitea, eskualdeen eta eskualdeen errealitatearekin koherenteak diren irizpideak ezartzeko, baimendutako nekazaritza-jardueretan malgutasunak barne.

Salbuespenak eta gehienezko epeak: Araudian jasotako betetze-epeak eta salbuespenak ahalik eta gehien aprobetxatzea gure baserritarren gaineko karga arintzeko.

Ispilu-klausulak sustatzea: Hirugarren herrialdeetako inportazioei Europako ekoizleei eskatzen zaizkien ekoizpen- eta iraunkortasun-estandar berberak betetzea eskatzen dieten ispilu-klausulak ezartzea bultzatzea, horrela lehia leiala bermatuz eta tokiko ekoizpenaren kalitatea eta iraunkortasuna babestuz.

Ekoreguak sailkatzeko eta aplikatzeko irizpideak berrikustea: irizpide teknikoen aplikazioa malgutzeko eskatzea, erregionalizazioari, gutxieneko azalerari, lugorri-portzentajeari, ur-ibilguen mugei eta bermatutako gehieneko azalerari, ekonomia zirkularrari eta erresilentzia handitzeari dagokienez (ustiategien autonomia).

Eremu digitaleko koadernoa ezartzeko egutegia sektorearen beharretara eta gaitasunetara egokitzea. Adibidez, landa-koaderno elektronikoaren salbuespen-adina 55 urtera aurreratuz, edo eraginpeko ustiategien gutxieneko azalera 60 ha-ra handituz.

 02. LAGUNTZAK KUDEATZEN ETA IZAPIDETZEN LAGUNTZEA 

Aurrez aurreko izapidetzeari eustea: Izapidetze fisikoko sistema mantentzea online sistema pixkanaka inplementatzen den bitartean, ekoizle guztiek laguntzak jaso ahal izatea ziurtatuz, teknologia digitalekin duten ezagutza edozein izanda ere, nahiz eta kontuan izan sektore horretako pertsona aktiboen batez besteko adina, laguntza teknikoa indartuz.

Eremu digitaleko koadernoa maneiatzeko prestakuntza: Eremu digitaleko koadernoa behar bezala betetzeko aurrez aurreko nahiz online prestakuntza ematea, ekoizle guztiak eskakizun berrietara zailtasunik gabe egokitu ahal izango direla ziurtatuz. Finantza-laguntzak ematea baserritarrei koaderno digitalari buruzko prestakuntza- eta aholkularitza-ikastaroak ematen dizkieten erakundeei.

Prozedura burokratikoak berrikustea: Abeltzaintzako gidekin, albaitaritzako sendagaien aginduekin, NPBren eskaera bakarrekin eta abarrekin lotutako prozedurak ebaluatzea eta sinplifikatzea, nekazarien eta abeltzainen gaineko karga burokratikoa murrizteko. Hori guztia, sektore horri berariaz zuzendutako administrazio-sinplifikaziorako araudia garatuz.

Sektore-egiturak egokitzea, sektoreari etorkizuneko erronketan laguntzeko.

 03. ELIKATZE-KATEAREN LEGEAREN GARAPENA 

Elikadura Katearen Behatokia garatzea: Jarraipen Batzorde baten bidez, administrazio eskudun guztien ordezkariak, erakunde profesionalak, katearen kate-maila guztiak barne hartuz, ekoizpenetik hasi eta kontsumora arte, apirilean argitaratuko den Dekretuan ezarritakoaren arabera.

Errentagarritasuna aldizka ebaluatzea: EAEko nekazaritza-ustiategien errentagarritasuna monitorizatzea, hobetzeko arloak eta esku hartzeko aukerak identifikatuz.

Katearen Legeari buruzko sentsibilizazioa eta prestakuntza: Sektoreak Katearen Legeari buruz duen ezagutza hobetzera bideratutako ekintza bat aktibatzea, jardunbide egokiak bere gain hartzea eta operadoreek hura nahi gabe ez betetzea bultzatuko duena (ordainketa-epeak eta kontratuen erregistroa, batez ere).

Aholkularitza sektoriala: Aholkularitza eskaintzea alderdi kritikoetan, hala nola ekoizpen-kostuetan eta nekazaritza-kontratuetan, baserritarren kudeaketa- eta negoziazio-gaitasuna indartuz.

2024ko Kontrol Plana: Ikuskapenen kontrol ofizialen plana indartzea, araudia betetzen dela ziurtatzeko, eta zehapen-araubide egokia aplikatzea, EAEko Dekretuaren eta indarrean dagoen araudiaren arabera.

Merkataritzako Jardunbide Egokien Kodea: Euskadin Elikagaien Kontratazioan Merkataritza Jardunbide Egokien Kodea ezar dadin sustatzea, sektorekako laguntza-neurriak kodeari atxikitzea lotetsiz eta bidezko merkataritza-jarduerak ziurtatuz, sektorekako laguntza-neurriak hura atxikitzeari lotuz.

 04. NEKAZARITZAKO LURZORUAREN ERABILERAREN KONTSERBAZIOA ETA SUSTATZEA  

Titulartasun publikoko lurzoruen kudeaketa: nekazaritza-lurzoru publikoen nekazaritza-kudeaketa hobetzea, Nekazaritza eta Elikagaigintza Politikako Legearen helburuekin lerrokatuz.

Administrazio sektorialen rola indartzea: Administrazio sektorialek Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamendu eta Hirigintza Batzordean (EAELAB) duten eragina indartzea, nekazaritza-lurra eraginkortasunez babesteko eta erabiltzeko irizpide eta neurri koordinatuak sustatuz.

Lurren bitartekotza-sistema berrikustea eta indartzea: Lurzorua babesteko eredua berrikusiko da, Frantzian ustiategi berrietara bideratutako nekazaritza-lurren funtsa bultzatzeko garatutako SAFER sistema erreferentziatzat hartuta, Arabako Errioxan garrantzi berezia izan dezakeena.

 05. INGURUMEN-POLITIKAK NEKAZARITZA-JARDUERAREKIN SENTSIBILIZATZEA  

Otsoa LESPRE katalogotik kanpo uzteko eskatzea: Juridikoki aztertuko da eta Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demografikorako Ministerioari eskatuko zaio otsoa Babes Bereziko Erregimenean dauden Basa Espezieen Zerrenda katalogotik kanpo uzteko.

Lan-mahaia URArekin: Lan-mahaia bultzatzea Uraren Euskal Agentziarekin (URA), sektoreko eskaerei heltzeko.

Abeltzaintzako hondakinen kudeaketa integrala: Abeltzaintzako hondakinen kudeaketa iraunkorra ahalbidetuko duten estrategia publikoak garatzea, horien ingurumen-inpaktua minimizatuz.

Ustiapeneko albaitariak diseinatu, idatzi eta gainbegiratutako ustiapeneko osasun-plan integral baten eskakizuna ezabatzea, eta hori ez da Europako araudiaren eskakizuna. Ustiategiko albaitaria izateko eskakizuna ezabatzea.

Mendi publikoetako belar-sastrakak kentzearen jarraipena: Onura publikoko mendietan sastrakak kentzeko jardueren jarraipen eraginkorra ezartzea, biodibertsitatearen babesa eta aziendek espazio horiek modu iraunkorrean erabiltzea bermatuz.

Ingurumenari buruzko sentsibilizazio-kanpainak: Gizarteari zuzendutako kanpainak abiaraztea, nekazaritzak eta abeltzaintzak ingurumenaren kontserbazioan eta karbono-bilketan duten funtsezko rolari buruzko kontzientzia areagotzeko.

Basafaunak eragindako kalteen ebaluazio integrala: Abeltzaintzako ustiategietako kalteak ebaluatzeko ikuspegi integrala hartzea, otsoa bezalako espezieen eraso zuzenak ez ezik, albo-ondorio esanguratsuak ere kontuan hartuko dituena. Horren barruan sartzen dira abereen osasunean duen eragina, hala nola abortuak eta albaitaritza-arreta gehigarriaren beharra, bai eta gorabehera horiek ekoizleei eragiten dizkieten eragiketa- eta mantentze-kostuak handitzea ere. Gainera, kudeaketa murriztea eta ordainketak aurreratzea proposatzen da.

Zerbitzu ekosistemikoak. Erreforma fiskalari begira, zerbitzu ekosistemikoak sortzen dituzten nekazaritza-, abeltzaintza- eta baso-jardueretan onura edo kenkari fiskalak jasotzeko aukera aztertzea.

 06. BELAUNALDI-ERRELEBOAREN ALDEKO APUSTUA ETA EMAKUMEEN PRESENTZIA/LIDERGO HANDIAGOA SEKTOREAN  

Belaunaldi-erreleboaren egoera ezaugarritzea: Lurralde Historiko bakoitzean datu-base bat sortzea, identifikatutako belaunaldi-erreleborik ez duten nekazaritza-ustiategiak identifikatuz.

GAZTENEK programa hobetzea: Prestakuntza-programak egokitzea eta aberastea sektorearen egungo beharrei aurre egiteko, nekazaritza-teknologietan, iraunkortasunean eta enpresa-kudeaketan ezagutzak txertatuz.

Aholkularitza indartzea: Nekazari gazteentzako aholkularitza zerbitzuak zabaltzea, lege, teknika eta ekonomia gaietan orientazio pertsonalizatua eskainiz.

Laguntza-mailak handitzea: Nekazari berriei zuzendutako dirulaguntzak eta dirulaguntzak handitzea, lurralde historiko bakoitzaren errealitateari dagozkion zenbatekoak, irizpide tekniko-ekonomikoetan oinarrituta.

Administrazioen arteko koordinazioa: Administrazio maila ezberdinen arteko koordinazioa hobetzea belaunaldien arteko errelebua bateratzeko, laguntzetan koherentzia eta ekitatea ziurtatuz.

Lehen instalazioak eta gazteak lehenestea: lehentasuna ematea lehenengo instalazioei eta gazteei laguntzak esleitzean eta jasotzean.

Lurzoru publikoaren erreserba: Nekazari gazteentzat lurzoru publikoa gordetzea, nekazaritzan hasten direnei lurrak eskuratzea erraztuz.

Mentoria-programak: Nekazari gazteak profesional eskarmentudunekin konektatzeko mentoria-programak ezartzea, ezagutzak eta esperientziak trukatzea sustatuz.

Teknologia eta berrikuntzarako sarbidea erraztea: Nekazari gazteek teknologia berritzaileak eta nekazaritza-praktika iraunkorrak eskura ditzaten sustatzea, berariazko dirulaguntzen eta prestakuntza-programen bidez.

 07. PREMIA SEKTORIALETARA EGOKITUTAKO LAGUNTZA-NEURRIAK  

Familia-ustiapenari lehentasuna ematea: Familia Nekazaritzaren Lege bat egitea, familia-ustiategiei laguntzeko, landa-ehunean eta nekazaritza-paisaiaren kontserbazioan duen funtsezko eginkizuna aitortuz.

Laguntza-moduluak berrikustea: Dauden laguntza-moduluak ebaluatzea eta doitzea (inbertsioa, nekazaritza-ingurumena, mendia, etab.), sektoreen egungo beharrak isla ditzaten.

Administrazioen arteko koordinazioa: Administrazio eskudunen arteko koordinazioarekin jarraitzea, laguntzen zenbatekoetan eta irizpideetan koherentzia eta ekitatea ziurtatzeko, 11 analisi tekniko-ekonomikoetan oinarrituta.

Ezohiko laguntzak: Ezohiko laguntzak era koordinatuan antolatzea, krisi-egoerei erantzuteko.

Zerga-neurri doituak: Nekazaritza-sektoreari laguntzeko neurri fiskalak ezartzea, kargak arinduz eta hobekuntzetan eta iraunkortasunean inbertitzea sustatuz.

Ureztaketak bultzatzea: Ureztatze-sistemen modernizazioa eta eraginkortasuna sustatzea, nekazaritzan uraren kudeaketa iraunkorra bultzatuz.

Berrikuntza eta Egokitzapen Teknologikoa: Teknologia berritzaileak eta nekazaritza-praktika iraunkorrak sustatzea, prozesuen digitalizaziorako eta automatizaziorako laguntza espezifikoak eskainiz.

Agroekologia sustatzea: Ekoizpen ekologikoa babestea, prestakuntza eta aholkularitza egokiak bermatuz.

 08. NEKAZARITZAKO ASEGURUAK INDARTZEA  

Nekazaritzako Aseguruen Mahaia sortzea: Administrazioko ordezkariek eta erakunde profesional eta sektorialek osatutako elkarrizketa-foroa ezartzea, nekazaritzako aseguruen sistema Euskadiko errealitate espezifikora egokitzeko, estaldura eta modalitate berriak zabaltzea aztertzeko. Laguntza-maila handitzea: Euskal administrazioen finantza-laguntza handitzea, nekazaritza-aseguruetarako sarbidea errazteko.

Sentsibilizazioa eta prestakuntza: Lehen sektoreko pertsonentzako sentsibilizazio- eta prestakuntza-programak ezartzea nekazaritzako aseguruen garrantziari buruz eta haien beharretarako estaldura egokiena hautatzeko moduari buruz.

 09. BERRIKUNTZA ETA TEKNOLOGIAREN ERABILERA SUSTATZEA NEKAZARITZA-SEKTOREAN  

Doitasunezko nekazaritza sustatzea: Doitasunezko nekazaritzaren erabilera sustatzea, baliabide naturalen kudeaketa eraginkorragoa ahalbidetzen duena eta ustiategien errendimenduak hobetzen dituena.

Digitalizazio-proiektuetarako laguntza: Nekazaritzan eta abeltzaintzan teknologia berriak txertatu nahi dituzten proiektuetarako finantzaketa eta aholkularitza eskuratzeko aukera erraztea.

Teknologia berriei buruzko prestakuntza: 13. trebakuntza-programak eta teknologia aurreratuen erabilerari buruzko etengabeko prestakuntza eskaintzea sektorean, doitasunezko nekazaritza, automatizazioa eta datuen kudeaketa barne.

Azpiegitura teknologikoen garapena: Landa-eremuetan teknologia aurreratuak ezartzeko beharrezkoak diren azpiegiturak sortzen eta hobetzen inbertitzea, landa-eremuetan Interneterako konektibitate gisa.

Adopzio teknologikorako pizgarriak: Berrikuntza teknologikoak eta praktika iraunkorrak dituzten nekazaritza-ustiategietarako pizgarri ekonomiko eta fiskalak ezartzea.

 10. LEHEN SEKTOREAREN AHALDUNTZEA  

Gobernantza-esparru iraunkor eta dinamikoa ezartzea euskal administrazioen eta sektorea ordezkatzen duten erakundeen artean, Nekazaritza eta Elikagaigintza Politikako eta Landa Garapeneko Batzordea erabiliz foro egituratzaile gisa.