Zer Busturialdea-Urdaibai eraikitzen lagundu nahi dugu? Ziur gaude erantzunak horizontea marraztu behar duela, harantz ibiltzera bultzatzeko. Horregatik, etorkizun itxaropentsua, ilusionagarria eta erakargarria irudikatzen dugu.

Egileak: Iñaki Barcena, Alfonso Caño y Ritxi Hernández

Lehen artikuluan adierazi dugun bezala, «zenbat eta gehiago, hobe» maxima hori baztertu beharko genuke gure iruditeriatik, eta garapen-eredu baten aldeko apustu irmoa egin, funtsean «pertsona guztien funtsezko beharrak asetzera bideratua, baina, hori bai, naturaren mugak eta oinarrizko oreka ekologikoak errespetatuz».

Izan ere, gure ametsa eta konpromisoa Busturialdea-Urdaibairekin dugu, energia eta materialen kontsumoa eta kanpoarekiko mendekotasuna murriztuko dituena; zaintzaren etika baten inguruan egituratuko dena; migratzaile eta errefuxiatuen abegikorra izango dena; hurbileko elikadura eta elikadura agroekologikoa lehenetsiko dituena; uraren kudeaketa arro hidrografiko osoan oinarrituko dena, baliabide hidrikoen zaintza eta birsorkuntza bilatuz; basogintzaren kudeaketa, monolaborantzaren inguruan gaur egun dagoen zorigaiztoko politikatik urrun, espezie autoktonoetan eta aniztasunean oinarrituko dena; plan eta programa espezifikoak sustatuko dituena energiarako (pobrezia energetikoa ezabatuz), etxebizitzarako, osasunerako eta herritar guztientzako hezkuntzarako sarbidea errazteko; garraio publikoa sustatuko duena, eskualde barruko eta trenbideko loturei arreta berezia eskainiz... Eta hori guztia bateragarria izatea Euskal Herrian bakarra den eskualde baten balio naturalistiko, paisajistiko, kultural eta linguistikoen ezinbesteko kontserbazioarekin eta lehengoratzearekin.

«Trantsizio ekosozial justu batek eskualdeko PLAN orokor bat eskatzen du, epe laburrean geratuko ez den ikuspegi bat izango duena, begirada bat ez bakarrik ez nagusiki ekonomikoa, tresna espezifiko batzuk plana egitea erraztuko dutenak eta konpromiso eraginkor bat (...) eskualdeko herritarren parte-hartze zuzena benetan posible egiteko, baita erabakiak hartzerakoan ere»

Nahi dugun zerumuga horretara presaz eta premiaz igarotzeari «trantsizio ekosozial justua» deitzen diogu.

Gure ustez, horrelako trantsizio batek eskualdeko PLAN orokor bat eskatzen du, beste baldintza batzuen artean, epe laburrean geratuko ez den ikuspegi bat izango duena, begirada bat izango duena, ez bakarrik ezta nagusiki ekonomikoa ere, tresna espezifiko batzuk, plana egitea erraztuko dutenak, eta konpromiso eraginkor bat, eskualdeko herritarren parte-hartze zuzena benetan ahalbidetzeko beharrezkoak diren bideak gaitzeko, baita erabakiak hartzerakoan ere.

Ziur gaude tresna espezifiko horietako bat egiten saiatzen ari garen Iraunkortasun Indizea izango dela. Eskualde-indizea da (eskualdea da azterketa-eremua), eta multidimentsionala, eskualdearen bost dimentsio hauek aztertzen dituelako:

• Dimentsio metabolikoa: energia eta materialen sarrera eta irteeren fluxua eskualdean.

• Ingurumen-kalitatearen dimentsioa: eskualdeko biodibertsitatea, paisaia-balioa, airearen, uraren eta lurzoruen kutsadura, paisaien eta lurzoruen artifizializazio-maila, habitaten babes-maila eta eskualdeko lurralde-antolamenduko irizpideak.

• Gizarte-kohesioaren eta komunitate-konpromisoaren dimentsioa: Gizarte-kohesioaren maila pertsonen artean (gizarte-desberdintasuna, genero-berdintasuna, immigrazioaren harrera...) eta pertsonen eta ingurunearen artean (eskualdean errotzea...), eta herritarren artikulazio-maila (elkarte-sarea...) eta partaidetza-maila.

• Jarduera ekonomikoaren dimentsioa: eskualdeko ekonomia, ekoizpen-sektoreen eta udalerrien arabera, eta jarduera iraunkorren garapen-maila (agroekologia, artisau-arrantza, turismo iraunkorra...).

• Bizi-kalitatearen dimentsioa: Eskualdeko oinarrizko premien kalitate eta asebetetze maila, autosufizientzia maila...

Iraunkortasun Indize horren azken helburua da eskualdearen egungo egoera (diagnostikoa) aztertzea eta neurtzea, baita deskribatu eta defendatzen dugun trantsizio ekosozial bidezkoak (erresilientzia) ekarriko lituzkeen erronkei eta aldaketei behar bezala erantzuteko gaitasuna ere. Horretarako, 39 adierazle kontrastatzen ari dira eta, hala badagokio, eskualdeko hainbat herritan antolatutako parte-hartze foroetan balioztatzen.

Horrela, behin betiko adierazleen bidez, indizeak eskualdeari buruzko ezagutza zientifikoa eta datu giltzarri eguneratuak eman ahal izango ditu. Horregatik, uste dugu oso tresna baliotsua izan daitekeela eskualdeko Plan Orokorra edo Estrategikoa bideratzeko (ekintza-ildoak zehazten lagunduz...) eta monitorizatzeko (bide onetik edo txarretik goazen jakitea...).

«Ez gara fidatzen Bizkaiko Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak sustatutako Biziberritze Planaz. Ez dugu uste aipatu dugun trantsizio ekosozial horretarako balioko duenik. Eta, gainera, susmoa dugu Guggenheim Urdaibai museoaren proiektuari estaldura emateko (zuzenean edo zeharka) erabil daitekeela»

Ez dugu artikulu hau amaitu nahi lau ohar hauek azaldu gabe:

• Pozik gaude azken hilabete hauetan finkatu diren bi alderdi positibori erreparatzen badiegu. Alde batetik, Busturialdea-Urdaibairako etorkizuneko edozein proposamenek eskualde-ikuspegia izan behar duela eta, bestetik, eskualdeko herritarrei bizkarra emanda egin ezin dela eta ez dela egin behar onartzeari buruz ari gara. Konbentzituta gaude bigarren alderdi horrek zerikusi handia duela Guggenheim Urdaibai STOP Plataforma buru duen herritarren mugimenduarekin, museoaren proiektuaren eta Bizkaiko Foru Aldundiak ezarri nahi zuen moduaren aurkakoarekin (Unai Rementeria eta Elisabeth Etxanobe Ahaldun Nagusien hitzetan: «museoa bai ala bai egingo litzateke»). Gure aintzatespenik zintzoena Plataforma eta Zain Dezagun Urdaibai bezalako beste erakunde batzuk egiten ari diren lanagatik.

• Ez gara fidatzen Bizkaiko Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak sustatutako Biziberritze Planarekin. Ez dugu uste aipatu dugun trantsizio ekosozial horretarako balioko duenik. Eta, gainera, susmoa dugu Guggenheim Urdaibai museoaren proiektuari estaldura emateko (zuzenean edo zeharka) erabil daitekeela.

• Uste dugu Busturialdea-Urdaibai izango dela benetan bere etorkizunaren protagonista. Nahi dugu eskualdearen zeregina ez mugatzea eskualdetik kanpo diseinatutako planen hartzaile pasiboarenera (adibidez, Guggenheim-Urdaibai museoaren kasuan). Horregatik, beharrezkotzat jotzen dugu eskualdearen barrualdetik Busturialdea-Urdaibaiko bidezko trantsizio ekosozialaren erronkekin bat datorren etorkizuneko alternatiba bat aurkeztu ahal izateko dinamika bat bultzatzea. Eta batez ere gizarte zibiletik saiatu behar dugu, bere aniztasun eta aberastasun osoan, udalekin lankidetza estuan, haiek baitira lurraldearen eta bertako biztanleen errealitatea hobekien ezagutzen dutenak.

• Zentzu horretan, Ramón Zallok eta Gernika Gogoratuz-ek egindako lan handia aitortu eta agurtzen dugu, azken argitalpenetan eta, bereziki, «Gutun ekologikoa» delakoan eta eskualdearentzako Plan Estrategikoa egiteko proposamen zehatzetan jasotakoa. Gure ustez, ezinbesteko erreferentzia dira dinamika hori bideratzeko, eta, horregatik, ikuspegi askotatik begiratuta, uste dugu oso beharrezkoa dela lankidetza-esparruak ezartzea, eta, ahal den neurrian, baita elkarrekin lan egiteko esparruak ere.