Familiako nekazaritzako elikagaien ekoizpen guztia, eskala txikikoa eta tokiko ekonomia garatzen duena, galtzen joango da, Europan edo Latinoamerikako lau herrialdeetan.

[El Salto]

Hogeita bost urteko negoziazioak ostegunean amaitu direla dirudi, Montevideon EB-Mercosur akordioa sinatuta. Negoziazio-erronda desberdinetan izoztuta geratu zen akordioa da, batez ere Europar Batasuneko (EB) elikagai-sektore estrategikoetan, Europako nekazaritza-ereduan eta kontsumitzaileen osasunean izandako inpaktu izugarriagatik, eta badirudi azken negoziazio horretan gainditu egin direla inpaktu horiek. Hala ere, agian, maila geopolitikoan eta komertzialean izandako aldaketen ondorio bat da.

Nolanahi ere, albiste gehienen ardatza da bereiztea zein herrialdek aterako lituzketen onura gehien eta zein gutxiagok, zer aukeratan irekitzen edo ixten diren eskualde honetarako edo horretarako, edo zer sektore ekonomikok irabazten duten eta zeinek galtzen duten. Errealitatea da EB-Mercosur akordioa (merkataritza libreko itun guztiak bezala) askoz hobeto ulertzen dela herrialdeen edo sektoreen ardatza ekoizpen-ereduen ardatzera aldatzen badugu.

«Merkataritza libreko akordioek herrialdeen arteko lehiaketa gisa duten ikuspegia faltsua da, eragile ekonomiko mota desberdinen arteko lehia da»

Hau da, Espainiak, Alemaniak, Argentinak edo Brasilek ez dute irabazten, ezta galtzen ere, Espainiako, Alemaniako, Argentinako edo Brasilgo aktore jakin batzuk irabazten dituzte eta herrialde horietako beste batzuk galtzen dituzte. Merkataritza libreko akordioek herrialdeen arteko lehiaketa gisa duten ikuspegia faltsua da, eragile ekonomiko mota desberdinen arteko lehia da, lan-, ingurumen- eta gizarte-ezaugarri oso desberdinak dituzten eredu sozioekonomikoen artekoa. Ez dira sektoreak, eragileak baizik. Ez dira herrialdeak, eredu jakin batzuk beste batzuen aurrean bultzatzen dituen gizarte-, ekonomia-, lan- eta ingurumen-egitura baizik.

Nekazaritzaren eta elikaduraren kasuan, Espainiako elikagai-sektore batzuk irabazten eta beste batzuk, agian, galtzen aterako direla esateak ezkutatu egiten du, berez, tokiko ekonomia garatzen duten eta jarduten duten lurraldeetan errotzen diren nekazaritzako elikagaien ekoizpen guztia, familiakoa, eskala txikikoa, nekazaritza eta ekosistemikoa. Eta berdin dio Aragoin, Galizian, Mato Grosson edo Entreriosen dagoen. Berdin dio Asturiasko edo Argentinako esne-etxaldea den. Biak galduko dituzte. Eta ustiategi handi indartuek irabaziko dute, elikadura-korporazioei zuzenean lotutakoek eta nekazaritza-esportaziorako bokazioa dutenek. Hemengoak eta hangoak, eta begira nondik, sarritan berdinak izaten dira.

«Nekazariak ezingo dira inoiz lehiatu inbertsio-funtsekin, nekazaritzako industria-enpresa handiekin eta nekazaritzako esportazio- eta inportazio-konpainiekin»

EB-Mercosur akordioarekin, ozeanoaren alde batean eta bestean dauden ustiategi eta etxalde txikiak desagertu egingo dira. Elikadura-mundu batera garamatzate, non nekazaritzako elikagai-polo handiak, ekoizpenekoak eta esportaziokoak, are hegemonikoagoak izango diren. Erabat faltsua da Europako Batzordeak "lehiakortasunari" buruz duen ikuspegia, hobekuntza- eta onura-iturri gisa. Nekazariak ezin izango dira inoiz lehiatu inbertsio-funtsekin, nekazaritza-industriako enpresa handiekin eta nekazaritzako esportazio- eta inportazio-konpainiekin. Horiek lurraren, uraren eta nekazaritza-ekoizpenaren merkatuak monopolizatzen, bereganatzen eta espekulatzen dituzte, eta onura handiak ateratzen dituzte akordio horietatik. Horri esker, eragile handiek nekazaritza modu sozial eta iraunkorrenak suntsitu eta ordezkatu ahal izango dituzte, gure elikadura eskubidea oligopolio handien onurarekin ordezkatuz.

Kontuan hartu beharreko bigarren elementua da ia narratiba guztia muga-zergetan zentratzen dela (mugako zerga moduko hori, ustez, estatuko edo eskualdeko ekoizpena babesten duena). Baina begirada horrek ere ez du lortzen hitz egiten ari garenaren handitasuna atzematea. Belaunaldi berriko merkataritza askeko akordioak deiturikoek, hala nola EB-Mercosurrekoak, bizitzaren eremu guztiei eta imajina daitezkeen merkataritza-alderdi guztiei eragiten diete. Merkantzietan ez ezik, zerbitzuetan eta hiriburuetan ere oinarritzen da. Ez da mugatzen salgaien merkataritzari dagozkion muga-zergen hesietara; aitzitik, hainbat alderditatik haratago hedatzen da, hala nola: salgaien muga-zergarik gabeko oztopoak, zerbitzuen prestazioa, inbertsioak, kontratazio publikoa, jabetzari buruzko merkataritza-alderdiak, lehiaren defentsari buruzko araudia eta beste alderdi arautzaile batzuk (datuen trukea eta babesa, merkataritza elektronikoa eta aro digitaleko gainerako alderdiak), etab.

Hirugarren distortsio-puntua kolektibo sozialetatik, ingurumenekoetatik, lanekoetatik, giza eskubideetatik, klimatik, familiako nekazarietatik edo kontsumotik sortzen diren ahots disonanteak baretzean datza, esanez baietz, egia dela EBren eta Mercosurren artean oso erregulazio-esparru desberdinak daudela, osasunaren, ingurumenaren edo lan-baldintzen arloan oso sentikorrak diren alderdiei eragiten dieten esparruak, adibide bat jartzearren, baina esparru horiek "harmonizatu" egingo direla, estandar desberdinek ingurumena edo giza eskubideak gehien babesten dituzten Europako arauekiko bat egingo dutela, erregulazio desberdinetarako "baliokidetasun-sistemak" abian jarriko direla.

Horrelako akordioetako 30 urte baino gehiagoko esperientziak, zalantza izpirik gabe, esaten digu goranzko "harmonizazio" hori ez dela inoiz benetan gertatu, eta estandarrek desberdinak izaten jarraitu dutela eta jarraitzen dutela; araudiak "baliozkotu" besterik ez dira egiten, eta akordioa bultzatu duten erakundeak beraiek dira, gardentasunik gabe eta gizarte-erakundeen eta, oro har, herritarren gainbegiratzetik eta parte-hartzetik oso urrun. Egia esan, beheranzko desarauketa estali bat da, guztiak bezala.

«EB-Mercosur akordioa albiste negargarria da eskala txikiko familia-ekoizpenerako, ingurumenerako, krisi klimatikorako, lan-eskubideetarako eta osasunerako»

Azkenik, akordio hau jada prekarioa den biziraupenaren puntatzat (ikus familia-nekazaritza) hartzen duten eragile eta sektoreak baretzen dira, esanez lasaitasuna, dena aurreikusita dagoela eta "babes-klausula" ugari daudela, akordioaren erruz sektore bat arriskuan jartzen denean aktibatuko diren mekanismoak. Berriz ere, errealitatea burugogorra da, eta esaten digu babes hutsak direla, ia martxan jartzen ez direnak, eta egiten dutenean ez dute ezertarako konpontzen nekazaritzako ekoizpen familiarra, jasangarria eta zirkuitu laburrekoa suntsitzeak dakarren arazo estrukturala. Zaintzak ez du babestu beharko lukeen ezer babesten, interes korporatiboak bakarrik.

EB-Mercosur akordioa albiste negargarria da eskala txikiko familia-ekoizpenarentzat, ingurumenarentzat, krisi klimatikoarentzat, landa-langileen lan-eskubideentzat, herritarren osasunarentzat (adibidez, pestiziden aparteko txutean), baina albiste bikaina da nekazaritzako elikagaien korporazioentzat, beren produktuak lurreratzeko eta aireratzeko pista handituta ikusten baitute, eta desarautze izugarria dakar, gizarte- eta ingurumen-babesgabetasun kezkagarria dakarrena.

Ezinbestekoa da, gure elikadura, lurraldea, osasuna eta ingurumena babestu nahi baditugu, akordio hau gelditzea.