Hirurogei pertsona inguruk hartu dute parte EHNE Bizkaiak atzo egun osoan Derion (Bizkaia) antolatu zuen "Nekazaritza agroekologikoan dauden antolaketa eredu berriak" izeneko topaketan. Ekitaldian Euskal Herriko eta Europako 21 elkarte eta erakundetako ordezkariek hartu zuten parte.

1. Tokiko proiektuak aurkeztea

Bileraren lehen zatian nekazaritza ekologikoaren, migratzaileen bizikidetzaren eta etxebizitza-kooperatiben arloetan lan egiten duten 14 erakunde aurkeztu ziren. Horiek guztiak erreferente positiboak dira, eraldaketa sozialak egiteko eta agroekologiarekin eta elikadura-subiranotasunarekin bat datozen proiektuetatik duintasunez bizitzeko aukera erakusten dutenak.

Horrela, Lurre Hurre, Lekuko Hartu, Allende Salazar, Maskilu, Uribe Butroeko Sarea, Boronabile, Arteako Negutegi Kolektiboa, Etartie, Bizkaigane Elkartea, Behieko, Tierra Papel y Tijera, Ankurkulu, Aleko y Tantai elkarteko ordezkariek beren kolektiboen antolaketa-ereduak azaldu zituzten.

Ikusleen artean beste proiektu eta leku batzuetako kideak ere izan ziren, hala nola Martin Etxea (Gallarta), Asturias, Gipuzkoa, Red de Apoyo Mutuo de Galdakao, EH Kolektiboa, Observatorio “Asune”, Gotzone (Leitza), Francia, Neus (Amaterra), Sieso de Jaca, Burgos...

2. Europako esperientziak

Talamh Beo erakunde irlandarreko Fergal Andersonek azaldu zuen nola elkartu ziren justizia sozialean lan egiten zuten hainbat erakunde, baina nekazarien antolaketarik ez zegoela egiaztatu zuten. Irlandan nekazari asko dagoen arren, herrialdeak industrializazioaren aldeko apustua egin zuen, eta ez elikadura-subiranotasunaren aldekoa. Bi urtez eztabaidatu zuten nekazarien eta abeltzainen interesak bilduko zituen erakunde baten beharraz, eta, azkenean, 2019an Talamh Beoren ("Lur Bizia") fundazioa sortu zen, non kideen erdiak emakumeak diren. Irtenbideak eskaini nahi dituzte, gazteak inplikatu eta beren jarduerak sortu, eta esparru politiko berri bat sortzea lortu dute, agroekologia Irlandako eztabaidan sar dadin.

Uniterreko (Suitza) Eline Mullerrek esan zuen bere erakundea 50eko hamarkadan sortu zela, Suitzako nekazariek Italiatik abrikotak zeramatzan bagoi bat erre zutenean. Uniterrek bi ildo nagusitan lan egiten du: nekazarientzako prezio duinak, gaur egun nekazari suitzarraren biziraupena sorospenei lotuta baitago; produktuak trukatzeko akordioa, nekazariak are gehiago mugatzen dituena, Suitzako bizi-maila herrialde mugakideena baino askoz handiagoa baita, eta kanpotik iristen diren produktuak lehiakorragoak baitira. Oso herrialde urbanizatua da, landa eta hiria oso bereizita daude, eta tokiko bi supermerkatu-kate baino ez daude, merkatuaren % 80 hartzen dutenak. Suitzan 2 eta 5 finka artean desagertzen dira egunetik egunera, eta bizirik dirautenak gero eta handiagoak dira, sektorearen egiturazko murrizketa eraginez.

Eduard Hernández Toekomstboeren-ekoak (Herbehereak) adierazi zuenez, bere herrialdeak munduko lurrik garestiena du, eta, horren ondorioz, sarbidea kolektiboa da, eta ezinezkoa da banaka alokatzea edo erostea. Hori dela eta sortu zen erakunde hori. Lehenik eta behin, ekoizpen agroekologikoan oinarritutako sare baten parte da, eta, ondoren, profil berriak (akademikoak, beste profil politiko batzuk, nekazaritza agroekologikotzat jotzen ez den nekazaritza) sartu zituen, komunitateak mantendutako baratzeak sortu ahal izateko. Nekazaritza ekologikoari garrantzi handia ematen diote. Lanbide Heziketaren baliokidea den prestakuntza-eskola bati lotuta daude, eta horri esker, jende gazte asko sar daiteke landa-lanetan, boluntario gisa hasi eta proiektuaren soldatapeko egin arte. Ez dago familia-eredurik, eta, beraz, ezin da belaunaldi-erreleboaz hitz egin.

Azkenik, Bizkaiko Bizkaiganeko Xabier Zabalzak egiaztatu zuen Euskal Herriko proiektuak kolektiboak izaten direla, nahiz eta familia-unitate batetik abiatu. Inguruan komunitaterik ez zegoenez, talde indartsu bat sortzearen alde egin zuten eredu kooperatiboaren bidez, egitura hierarkikoetatik ihesi. Amatasunaren gaiak ereduaren alderdiak birpentsatzera behartu zuen, eta Bizkaiganera gazteak sartzeko eta lan-eredua eraldatzeko beharra ikusi zen. Gazte gehienak ez dira landa eremutik etortzen, baina baserrira iristeko trebatzen joan dira.

3. Kolektibizazioaren erronkak

Jardunaldiko hirugarren blokean hiru proiektu kolektibok kolektibizazioaren erronkei eta zailtasunei buruz hitz egin zuten: Maskiluk, Arterrak eta Kirikikoopek. Atal honen helburua galdera honi erantzutea zen: nola antolatzen dugu kolektiboki proiektuetan indibidualismoan gero eta gehiago oinarritutako gizarte baten barruan?

Mar Garrotek, Maskiluko (Zeberioko kontserba enpresa) kideak, bere proiektuan kolektiboa dela aitortu zuen, "bakarrik ezinezkoa delako". Errazagoa da, adierazi zuenez, "alde kolektiboa mugimendu sozialetan eta curriculumetan kudeatzea, mundu agroan baino; izan ere, ekosistemak markatzen duen erritmoa ere baduzu, etekina atera behar duzu, produkzio- eta ugalketa-alderdiak batera dauden ezinbesteko proiektua da". Lan-protokoloak ezarri behar izan dituzte, "bakoitza autonomoa izan dadin, kolektiboan eraginik izan gabe". Hasieran, asteroko bilerak izaten zituzten, baina orain egitura iraunkorragoa dute: bilera gutxiago, baina ibilbide-orri argiagoa. Bi pertsona liberatuta daude zereginak egiteko, eta, lan guztia ateratzen ez denean, auzolanera jotzen da horiek ikusarazteko. Halaber, murrizteko aukera planteatzen da ("gutxiago irabaztea, atseden desberdina hartzea").

Veronica Sánchezek Kirikikoop (Asturias) kooperatiba agroekologikoaren izenean hitz egin zuen. Kooperatiba horrek lantegi kolektiboa du eta hamar pertsona bizi dira "modu zorrotzean". Asturiasko hurra berreskuratzen hasi ziren, krema egiten dute, bertako produktua duen kater bat dute eta eko-jantokiak egiten dituzte ikastetxeetara. Sanchezek ez zuen errepikatu nola heltzen dioten kapitalaren eta bizitzaren arteko gatazkari eta nola heldu zioten seme-alaben zaintzari: amatasun eta aitatasun bajak legeak ezarritakoak baino luzeagoak izan ziren; haurrak zaintzeko txandak garatu zituzten; kooperatibako pertsona batek zaintzen ditu egunero, kooperatibako lanaren parte gisa; lanaldi murriztu feminizatuak sartu zituzten.

Lorena Mompelek Arterra (Nafarroa) ordezkatu zuen, trantsizio ekosozialerako proiektu kolektiboa. 10 urteko funtzionamenduaren ondoren, kooperatiba bat sortu dute, etxearen eta lurraren jabea dena. Funtzionatzeko modua soziokrazia da (berdintasunean oinarritutako autokudeaketa bilatzen duen gobernantza-sistema), eta erabakiak adostasunez hartzen dituzte. "Elkarbizitzako zirkulu" bat ezarri dute, non zaintzak eta bizikidetza soziokratikoki aukeratzen diren. Erabakiak zirkuluetan bakarrik hartzen dira; beren bizitza pertsonal eta kolektiboei buruz hitz egiten duten arren, "boterea zirkuluetan bizitzea" nahi dute. Lidergoak lankidetzakoak dira, erakundeak aukeratuak eta aintzatetsiak.

4. Azterlanaren aurkezpena

Leticia Urretabizkaiak berak egindako eta EHNE Bizkaiak koordinatutako "Eredu eta antolakuntza-esperientzia agroekologiko berrien azterketa" izeneko azterlana aurkeztu zuen.

Aurkezpenaren ondoren, agroekologiako proiektu kolektiboen bideragarritasunari buruzko hitzaldi ugari izan ziren. Proiektu kolektiboen bidea duela urte batzuk zaila zela adostu zen, batzuetan "proiektu intentsiboek markatzen zizkiguten arau berberekin" kudeatzen zirelako, baina denborarekin funtzionamendu-arau berriak sortu dira.

Garrantzi handia eman zitzaion azterketari, erakutsitako datuen garrantziagatik eta erabilitako hizkuntzagatik, eta horrek erakundeetan eragiten lagunduko du. Era berean, honako hau baloratu zen: "aurrera egin ahal izateko proiektuak ikusi eta partekatzearen garrantziagatik".

Mugimenduak aurretik dituen hainbat erronka nabarmendu ziren: ekoizpena eta kontsumoa eta trukearen logikak, dirua vs. batzeko interesa; beste gizarte-mugimendu batzuekiko aliantzak (ekologismoa eta lurraldearen defentsa); belaunaldien arteko erreleboa; hezkuntza eta prestakuntza agroekologikoa; egitura juridiko baten beharra; Ekonomia Sozial eta Solidarioaren esparruan enpresak eratzeko aukera.

Kolektiboen kide guztiak "gauza beraren zati" sentiaraziko dituen erakunde bat (egitura, mugimendua...) eratzeko proposamena ere plazaratu zen –adibidez, elikadura-subiranotasunaren aldeko mugimendua–, eta antolaketa-eskala desberdinetako aldizkako topaketen bidez egituratzea planteatu zen, "sare baten nodo" gisa funtzionatuz.

Azkenik, topaketan parte hartu zutenek euren "erronka handiari" heldu zioten: "nori saldu nahi diogu eta zein prezio da duina ekoizpenerako, baina baita eskuragarria kontsumorako ere?". Konponbide bat Elikagaien Gizarte Segurantza da. Ideia horren inguruan, Bizkaiko EHNEk hurrengo hilabeteetan topaketa berri bat egiteko konpromisoa hartu zuen, eduki posibleetan sakontzeko.

↓ Deskargatu "Eredu eta antolakuntza-esperientzia agroekologiko berrien azterketa" ↓