Lurraren aldeko borroka ezberdinak bizi ondoren, nork esango zidan hurrengoa etxetik 800 metrora tokatuko zitzaidala. Izan ere, Solariak, burtsan kotizatzen duen energia ekoizten duen enpresa handi batek, Gorbeialdean eta Arabako hegoaldean hainbat eguzki-makro-poligono garatu nahi ditu, 373 hektarea nekazaritza- eta baso-lur hartuko dituztenak 310.000 eguzki-plaka instalatzeko.

Energia hori guztia ez da tokiko kontsumorako erabiliko; aitzitik, tentsio oso altuko linea baten bidez, 90 metrorainoko dorreekin, 100 km baino gehiago egingo ditu Zierbenaraino (Bizkaia), eta oraindik ez da jakingo zer erabilera "industrial" emango zaion (esportazioa barne).

Ez dut sakonduko gure ekosisteman eta identitatean, balio agrologiko handiko lurretan, paisaian eta proiektu honek izango duen ondarean izango dituen inpaktu kritikoetan eta ondorio itzulezinetan; izan ere, beste eredu energetiko bidezkoago eta jasangarriago baterantz igarotzen lagunduko digun proposamen bat artikulatzeko premian gehiago zentratu nahi nuke.

«Garrantzitsua da ikusaraztea trantsizio energetikoak eta elikagai-trantsizioak batera joan behar dutela, elikadura-eredu globalizatuak eta espekulatiboak neurri handi batean baldintzatzen baitu bizi garen sistema energetikoa»

Lehenik eta behin, energia, elikadura bezala, pertsonentzat oinarrizko eskubideak direla ulertu behar da; horregatik, garrantzitsua da hain zilegi diren bi borroka horiek nola osatu eta lotu behar ditugun azaltzea. Horretarako, garrantzitsua da ikustea trantsizio energetikoak eta elikagai-trantsizioak eskutik joan behar dutela, elikadura-eredu globalizatu eta espekulatiboak neurri handi batean baldintzatzen baitu gure energia-sistema; izan ere, modu industrialean ekoitzitako elikagaiak kontsumitzeak, hoztuak, beste kontinente batzuetatik garraiatuak eta, azkenean, horietako asko baztertuak, betikotzen eta biderkatzen ditu gure gastu energetikoa.

Nekazaritza-erakunde batzuek urteak daramatzagu gure auzo eta herrietan Elikadura Subiranotasunaren proposamena garatzen eta sozializatzen; horregatik, uste dugu, prozesu berdin-berdinak izan behar ez badute ere, gako batzuk eman ditzakegula trantsizio energetiko bidezkoago eta ez hain espekulatiboago baterantz aurrera egiteko. Ikus ditzagun bi trantsizioen arteko antzekotasunak, energiari eta elikagaiei dagokienez.

«Energiak eta elikadurak espekulazio-prozesu bera jasaten dute: lehengai merkeak ekoiztea eta gero eta globalagoa eta neoliberalagoa den merkatu batean eskaintzaile onenari saltzea»

Energiak eta elikadurak espekulazio-prozesu bera jasaten dute: lehengai merkeak ekoiztea eta gero eta globalagoa eta neoliberalagoa den merkatu batean eskaintzaile onenari saltzea. Horren aurrean, garrantzitsua da ekoizpena eta kontsumoa, energiakoa zein elikadurakoa, birlokalizatzearen aldeko apustua egitea.

Urruti gaude Elikadura eta Energia Subiranotasunaz gozatzetik, inportazio handien mende baikaude. Behar horrek ahalik eta proiektu gehien areagotzearen aldeko apustua egitera eraman gaitzake, dimentsioei eta haien eraginei erreparatu gabe. Hainbat irizpide zehaztu behar dira proiektu bakoitzaren eraginen iraunkortasuna neurtu ahal izateko.

Elikagaien eta energiaren ekoizpenak espazioaren okupazioa partekatzen du, arautu gabeko eta plangintza eraginkorrik gabeko testuinguru batean. Ezinbestekoa da irizpideak artikulatzea okupatuko diren espazioen gainean, eta lehentasun-eskalak aplikatzea espazio horien kategorizazioaren arabera.

«Elikagaien eta energiaren ekoizpenak espazioaren okupazioa partekatzen du arautu gabeko testuinguru batean eta plangintza eraginkorrik gabe»

Baina bada alderik bi trantsizioen artean ere, eta horietako bat da oraindik ez dugula adostasunik lortu kolektibo, pertsona eta erakunde desberdinen arteko trantsizio energetiko horretarako oinarriak zehazteko eta jartzeko orduan.

Horretarako, eseri, hitz egin eta aliantzak sortu beharko dira erakundeekin, sindikatuekin, akademiekin, hurbileko erakundeekin, mugimendu ekologistarekin eta, oro har, gizartearekin, hain beharrezkoa den trantsizio energetiko horren zutabeak zehazten eta eraikitzen joateko.

Beste prozesu batzuetan ikasi dugu purismoek ez dutela laguntzen, presak txarrak direla estrategia on bat eraikitzen uzten ez digutelako, eta, funtsean, horrek guztiak zerikusia duela energia-eraldaketa hutsa baino askoz sakonagoa den gizarte-eraldaketa batekin. Ezin gara zuria edo beltza aukeratzera mugatu, grisen eskala desberdinetan sakondu behar dugu eta prozesu horiek eztabaida-mekanismoen bidez demokratizatu behar ditugu.

Beste eredu energetiko baterantz igarotzeko beharra dugulako, baina trantsizio justu baten bidez, lurraldea errespetatuko duena, parte-hartzailea eta kolektiboa izango dena eta ez korporatiboa, horrek ez baitu energia-iturria aldatuko, baizik eta gizarte gisa nola antolatzen eta zaintzen garen planeta ez kargatzeko.

«Eseri, hitz egin eta aliantzak sortu beharko dira erakundeekin, sindikatuekin, akademiekin, hurbileko erakundeekin, mugimendu ekologistarekin eta, oro har, gizartearekin, hain beharrezkoa den trantsizio energetiko horren zutabeak zehazten eta eraikitzen joateko»

Hitz egiten ari gara nola bizi nahi dugun etorkizunean, jakinda energia fosila amaitzear dagoela, egungo energia- eta elikadura-ereduak sortzen duen inpaktu klimatikoa jasanezina dela, eta gure energiaren jatorriari, gure elikagaiei, nola ekoizten diren eta horren onura gehien nork lortzen duen erabakitzeko aukera galtzea. Galdera horien aurrean gizarte gisa erreakzionatu behar dugu.

* Unai Aranguren EHNE Bizkaiaren kidea da.